بیماری زنگار یا چوب پنبه ای شدن سطح میوه و مبارزه با آن

بیماری زنگار یا چوب پنبه ای شدن سطح میوه ها در بیشتر مناطق سیب کاری جهان، مخصوصا در اروپا و آمریکا شیوع دارد. در ایران بیشتر روی میوه سیبهای زرد لبنانی دیده می شود و موجب می شود قیمت، بازارپسندی و مدت نگهداری میوه ها در انبار و سردخانه ها، کاهش یابد.

نشانه های بیماری

تشکیل لایه ای از بافت چوب پنبه ای، بیشتر به نقش شبکه ای، در سطح میوه سیب از بارزترین نشانه های این بیماری است. قسمتهای چوب پنبه ای درست به رنگ مازویی، مایل به قهوه ای است. لایه چوب پنبه ای بیشتر در گودی دمگاه و نواحی اطراف آن ظاهر می شود، ولی ممکن است بخشهای دیگر میوه سیب را هم به طور لکه ای بپوشاند. در ارقام حساس مانند سیب «گلدن راست» (و گلابی بوره بوسک) لایه چوب پنبه ای تمام سطح میوه را می پوشاند. بروز زنگار در تمام یا بخشی از سطح میوه هایی که به طور معمول عاری از زنگار هستند مانند زرد لبنانی مطلوب نیست. در این بیماری لایه چوب پنبه ای کاملا سطحی و گوشت میوه سالم است

علل بیماری زنگار

زنگار، بیشتر نوعی بیماری فیزیولوژیکی است و در پی یک سری تغییرات در بافت پوست میوه، در دوره کوتاهی بعد از گل افشانی درخت روی می دهد. به نظر می رسد که از موقع باز شدن گلها تا ۳۰ روز پس از ریزش گلبرگها یعنی دوره ای که همزمان با تشکیل و تکامل پوستک (کوتیکول) روی میوه است، حساس ترین دوره ابتلای میوه به زنگار باشد. وجود شرایط خاص آب و هوایی مانند بارندگی و رطوبت زیاد، قطره های باران یا شبنم روی میوه، و دما موجب رشد، تقسیم و ازدیاد بیش از معمول یاخته های اپیدرم میوه و در نتیجه پاره شدن کوتیکول می شوند.

در این حالت لایه ای چوب پنبه ساز در پوست میوه تشکیل و فعال شده، در محل پارگی کوتیکول، لایه ای از یاخته های چوب پنبه ای تشکیل می دهد. این لایه چوب پنبه ای در قسمتهای بدون کوتیکول میوه نقش حفاظتی دارد. به این نوع زنگار، زنگار فیزیولوژیکی گفته می شود. همان طور که قبلا نوشتیم، عوامل مهم مؤثر در پیدایی زنگار فیزیولوژیکی، آب آزاد و رطوبت زیاد، دمای محیط و نوع تغذیه درخت هستند که به اختصار نقش آنها را در زیر شرح می دهیم

نقش آب آزاد و رطوبت زیاد در ایجاد زنگار:

آب نقش مهم و تعیین کننده در بروز زنگار دارد. این بیماری فقط در شرایط رطوبتی بالا و بارانهای مکرر یا شبنم به وجود می آید. | در نواحی خشک، شکاف برداشتن و پاره شدن کوتیکول منجر به زنگار نمی شود. در شرایط خیلی مرطوب در سطح میوه سیب کوتیکول بسیار نازکی تشکیل می شود و یا اصلا کوتیکول تشکیل نمی شود.

اثر گرما در ایجاد زنگار:

میوه، شب هنگام رشد می کند و دما در آن مؤثر است. احتمال بروز زنگار در نواحی ای که دمای شب در آنجا بالاست (۱۵ تا ۲۰ درجه سانتی گراد) بیشتر از مناطقی است که شبها سرد است. هوای خنک معمولا باعث افزایش ضخامت
کوتیکول می گردد.

اثر تغذیه درخت در بروز زنگار:

کود نیتروژنی که رشد سلولها را افزایش می دهد، شدت بیماری زنگار را نیز افزایش می دهد. میوه درختان سیبی که فسفر کافی به آنها داده شود کمتر به زنگار مبتلا می گردد.

علاوه بر عوامل مهم فوق الذکر:

بسیاری از آفت کشها، مانند ترکیبهای مسی، گوگردی و برخی سموم آلی مخصوصا به فرم امولسیون، بعضی از بیماریها مانند سفیدک پودری، ویروسها و باکتریها هم موجب ایجاد زنگار می شوند.

مبارزه با زنگار

انتخاب ارقام مقاوم: در مناطقی که شرایط بروز بیماری فراهم باشد باید حتی الامکان از ارقامی که به طور وراثتی به زنگار حساس نیستند، استفاده شود. Goldspur Redspur و Sungold مخصوصا در برابر بیماری زنگار مقاوم هستند؛

استفاده از آفت کشهای مناسب از آفت کشهایی که موجب اختلال در پوست میوه و در نتیجه بروز زنگار می شوند – مخصوصا از موقع ریزش گلبرگها تا ۶ هفته پس از آن نباید استفاده شود. امولسیون گوزایتون، زنگار را تشدید می کند، ولی پودر وتابل آن اثر سویی ندارد. سموم مسی و گوگردی اثر تحریک کننده در بروز بیماری زنگار دارند، ولی کاپتان، زینب و کلتان نه تنها مضر نیستند بلکه موجب کاهش شدت بیماری زنگار می شوند؛

حفظ تعادل عناصر مغذی، خودداری از مصرف زیاد نیتروژن و استفاده از کودهای فسفری به اندازه لازم؛ هرس کردن درخت به گونه ای که موجب تهویه و خشک شدن سریع تاج پوشش درخت شود؛ همچنین سمپاشی نکردن درختان در مواقعی که شرایط برای وقوع بیماری زنگار مساعد است، از جمله دیگر اقدامات مؤثر در کاهش خسارت زنگار و تقلیل بیماری اند.