بیماری لکه سیاه گلابی و مبارزه با آن

لکه سیاه گلابی که در بعضی از کشورها «نقطه سیاه گلابی» هم نامیده می شود، در کشورهای به ویژه اروپای متحد بسیار شایع است. آنها می گویند که هر جا گلابی کشت می شود، این بیماری هم شیوع دارد. در ایران خسارت آن زیاد نیست و مناطق انتشارش در شهرهای حوزه خزر آذربایجان غربی و شرقی، منطقه کرج و ساوجبلاغ، باغهای واقع در کوهپایه های استان تهران و خراسان است. خسارت آن در سالهایی که در بهار بارندگی زیاد باشد قابل توجه است. لکه سیاه گلابی در قوچان خسارت زیادی به این محصول وارد می سازد

VENTURIA PIRINA PEAR SCAB 

نشانه ها بیماری

نشانه های لکه سیاه گلابی می تواند روی برگ، میوه و سرشاخه ها به وجود آیند. لكه هایی که روی برگ تشکیل می شوند، مشخص، مدور، قهوهای رنگ و به قطر ۵ تا ۱۰ میلی متر هستند و در هر دو سطح برگ به وجود می آیند. لکه های بیماری گاهی روی دمبرگ نیز تشکیل می شوند. عفونتهای اولیه و نیز آلودگیهای زود هنگام ثانوی در برگها به صورت لکه هایی که حالت مخملی دارند و به رنگ سبز زیتونی اند به وجود می آیند و تعداد زیادی کنیدی روی آنها تشکیل می شود. لکه های روی میوه، ابتدا در حوالی گلگاه و بعدا در سطح جانبی میوه بروز می کنند. اندازه لکه ها بسته به زمان وقوع عفونت، شرایط آب و هوایی و حساسیت ارقام، تغییر می کند. گاهی لکه ها بسیار بزرگ بوده، قسمتی از سطح جانبی میوه را فرا می گیرند.

در این حالت میوه ها دچار بدشکلی می شوند (عکس ۲-۲۰). عفونتهای دیر هنگام بهاری به شکل لکه های کوچک در میوه های عفونی ظاهر می شوند. لکه های روی سرشاخه های جوان در حال رشد و قوی ارقام حساس گلابی به رنگ قهوه ای که حالت مخملی دارند، در اوایل فصل رویش بروز می کنند. در اواخر فصل رویش، لکه های مذکور چوب پنبه ای می شوند. در بهار سال بعد پوسته پیرامون لکه ها پاره شده، لکه های محتوی کنیدیها، حالت زخم و شانکر پیدا می کنند

عامل بیماری

عامل بیماری لکه سیاه گلابی Venturia pirina و شکل غیر جنسی (آنامورف) آن Fusictadiumn pyrorum نام دارد. این قارچ به شاخه آسکومایکوتا، رده Loculoascomycetes و راسته Pleosporales تعلق دارد. پریتس های دروغی (پزودوتسها) به قطر ۱۰۰ تا ۲۴۰ میکرومتر، کروی تا مخروطی و خیلی شبیه پریتس های حقیقی هستند و ممکن است خارهایی در انتهای گردن کوتاه آنها وجود داشته باشد. آسک های داخل پزودوتسها استوانه ای، دو غشایی و هر یک محتوی هشت آسکوسکپورند. آسكوسپورها تخم مرغی و هنگام بلوغ به رنگ سبز روشن و دو سلولی اند که بند آنها در ثلث پایینی اسپور قرار دارد و یاخته کوچک تر به طرف پایه آسک مستقر است.

کنیدیهای F . pyrou از نوع سیمپودولوسپور، بیضوی تا گلابی شکل و نوع دو سلولی، ولی بیشتر آنها یک یاخته ای هستند. کنیدی برها تیره رنگ، افراشته و در سطح آنها برآمدگی هایی که محل تشکیل و جداشدن کنیدیهاست، مشاهده می گردد. کنیدی های جوان قارچ یکی پس از دیگری در نوک نقاط جدید رویشی به طور همپایکی (سیمپو دیال) تشکیل می شوند.

چرخه بیماری

قارچ V . pirina ریسه ناجور (هترو تالیک) است و لذا پریت های دروغی آن وقتی تشکیل می شوند که میسلیوم های با تیپ جنسی مخالف وجود داشته باشند. پریتس های دروغی در ماههای زمستان در برگهای آلوده افتاده بر زمین تشکیل می شوند و در بهار سال بعد در آنها آسكوسپورها به وجود می آیند. خروج آسكوسپورهای اولیه همزمان با مرحله نوک سبزی است. بیشترین تعداد آسكوسپورهای رسیده همزمان با باز شدن گلها دیده می شود، ولی تولید آسكوسپورها در پریتس ها، ۶ تا ۸ هفته بعد از این مرحله هم ادامه پیدا می کند. هنگام بارندگی، آسكوسپورهای رسیده از پریس های دروغی داخل برگهای زمستان گذرانده خارج و در هوا پخش می شوند.

بیشتر آسكوسپورها به هنگام روز از پریتس های دروغی خارج می شوند و آسكوسپورهای خارج شده با باد به برگهای تازه باز شده و میوه های جوان منتقل می شوند. خیس شدن کف باغ با شبنم یا آب آبیاری ممکن است منجر به کاهش خروج آسكوسپورها از پریتس های دروغی شود. همچنین، قارچ عامل بیماری می تواند در بعضی از ارقام به شکل | میسلیوم، داخل زخم سرشاخه های آلوده، زمستان گذرانی کند؛ این میسلیوم ها در بهار سال بعد تولید کنیدی می کنند. کنیدی های تولید شده، با باران روی برگها و میوه ها منتشر می شوند. در ) این حالت نیز شرایط جوی مناسب برای پیدایش عفونت همان است که در مورد اسكوسپور گفته شد.

اپیدمیولوژی

طول مدت خیس بودن اندامها و دمای مورد نیاز برای وقوع عفونت بسیار نزدیک به مقادیری است که برای بیماری لکه سیاه سیب نوشته شد. اگر سطح بافتهای برگ مرطوب و دمای محیط ۵ تا ۲۰ درجه سانتی گراد باشد، عفونت می تواند ایجاد شود (دمای بهینه، ۱۶ تا ۲۰ درجه سانتی گراد است). طول مدت خیس بودن اندام ها برای وقوع عفونت به دما بستگی دارد. برای وقوع عفونت با کنیدی، اندامها باید حداقل ۱۰ ساعت در دمای ۱۵ تا ۲۰ درجه سانتی گراد یا ۲۴ ساعت در دمای ۷ درجه سانتی گراد خیس باشند. در چنین شرایطی، اسپورها تندش پیدا کرده، لوله تندشی در کوتیکول رخنه می کند. دوره نهفتگی برای ظهور لكه ها در برگهای جوان ۸ روز و در برگهای مسن بیش از ۶۰ روز است.

مبارزه

1- برای احداث باغهای جدید، استفاده از ارقام متحمل یا مقاوم در برابر بیماری – اگر در محل موجود باشند – مغتنم است.

2- جمع آوری و انهدام برگهای آلوده افتاده برکف باغ، مقدار مایۂ قارچ را کاهش می دهد.

3- بیماری لکه سیاه گلابی با قارچکشهایی مانند کاپتان، بازدارنده های بیوستز ارگوسترول و دی تیانون به خوبی کنترل می شود. دو دین و اتیلن بیس دی تیوکارباماتها روی بعضی از ارقام گلابی گیاه سوزی ایجاد می کنند؛ از این رو در مناطقی که استفاده از ارقام حساس گلابی به این قارچکشها معمول است، قارچکشهای اخیر توصیه نمی شوند. برای کنترل بیماری لکه سیاه گلابی سمپاشی حفاظتی از هنگام مرحله نوک سبزی جوانه ها شروع و هفته ای یک بار در دوره خروج آسكوسپورها تکرار می شود. در باغهایی که عفونت قبلا روی داده باشد، استفاده از قارچکشهای جلوگیری کننده بیوسنتز ارگوسترول به دلیل خاصیت معالجه کنندگی نسبت به قارچکشهای حفاظتی ارجح است. تا ۴ روز بعد از شروع عفونت می توان از قارچکشهای بازدارنده بیوسنتز ارگوسترول استفاده کرد.