بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی درختان زیتون و مبارزه با آن

محمد رضا زرهون
11 فروردین, 1398
بدون دیدگاه
3 دقیقه زمان مطالعه

پژمردگی ورتیسیلیومی درختان زیتون، در سالهای اخیر به توسعه سطح زیر کشت زیتون در ایران توجه شده و امید است این امر در برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور ادامه پیدا کند. در ایران پژمردگی ورتیسیلیومی زیتون برای نخستین بار از گرگان و گنبد گزارش شد.

بررسیهای اخیر محققان در زیتون کاریهای جدیدالاحداث، نشان می دهند که نهالهای ۱ تا ۲ ساله موجود در نهالستانهای مازندران و گیلان، و باغهای جوان در استانهای سمنان، گلستان، آذربایجان شرقی، سیستان و بلوچستان، کهکیلویه و بویراحمد، کرمان، فارس و زنجان به این بیماری مبتلا شده اند.

پژمردگی ورتیسیلیومی درختان زیتون

نشانه های بیماری

نشانه های ظاهری این بیماری در آغاز به شکل پژمردگی برگهای یکی – دو شاخه به طور ناگهانی و در تابستان بروز می کنند. این برگهای پژمرده به تدریج به رنگ خاکستری تیره در می آیند، چروکیده می شوند و ممکن است بر زمین بریزند. در بعضی از مواقع پژمردگی و ریزش برگها از پایین شاخه های مبتلا شروع می شود و به سمت بالا ادامه پیدا می کند.

نهالهای جوان نهالستانهای آلوده در بیشتر موارد میخشکند و از بین می روند. قهوه ای شدن آوندهای چوبی در درختان زیتون مبتلا به پژمردگی ورتیسیلیومی عمومیت ندارد، ولی این پدیده در بافتهای چوب نرم شاخه های عفونی درختان جوان و نهالها دیده می شود و با برداشتن پوست، یا قطع شاخه های مبتلا، این تغییر رنگ نمایان می گردد

عامل بیماری

پژمردگی ورتیسیلیومی درختان زیتون ، از نهالهای بیمار در ایران و همچنین کشورهای خارج، قارچ Verticillium dahliae جدا شده است. این قارچ در محیط کشت بی رنگ (hyaline است و کنیدیوفورهای آن به طور افراشته روی میسلیومها تشکیل می شوند. قارچ مذکور در محیط کشت، ریز سختینه های میکرواسکلرتهای زیادی ایجاد می کند. البته تعداد و تشکیل شدن یا نشدن ریزسختینه ها به شرایط محیطی هم بستگی دارد.

چرخه بیماری

زمستان گذرانی این قارچ به صورت ریزسختینه است. ریزسختينه ها تا عمق یک متری خاک هم دیده شده، ولی تراکم آنها در ۱۵ تا ۳۰ سانتی متری خاک است. آنها می توانند تا ده سال در خاک دوام آورند. ریزسختينه ها و میسلیوم های به جا مانده در اندامهای آلوده، با باد یا اداوت کشاورزی به مناطق دیگر منتقل و موجب انتشار و انتقال بیماری می شوند بعضی از محققان معتقدند که چنانچه نهال یا درخت زیتون در زمینهایی که قبلا زیر کشت پنبه بوده اند، کاشته شود، مبتلا به «پژمردگی ورتیسیلیومی» می شود.

انتقال بیماری

احتمال انتقال بیماری از راه شاخه ها و جوانه های آلوده ای که برای ازدیاد به کار می روند نیز وجود دارد. ریزسختينه ها در شرایط مناسب و وجود تراوشهای ریشه میزبان جوانه می زنند و ریسه قارچ مستقیما در ریشه های جوان نفوذ می کند. زخمی شدن ریشه ها با ادوات کشاورزی و یا با تغذیه نماتودهای انگل گیاهی، نفوذ قارچ به ریشه های میزبان را آسان می سازد و بیماری را تشدید می کند. قارچ پس از ورود به بافتهای پوست ریشه، خود را به آوندهای چوبی می رساند و در آنجا رشد و نمو می کند. در اوایل بهار می توان از قسمتهای عفونی گیاه، قارچ عامل بیماری را جدا کرد، ولی در اواخر تابستان این کار مقدور نیست. کمبود پتاسیم موجب تشدید بیماری می شود

مبارزه

درختان و نهالهای مبتلا به بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی را نمی توان معالجه کرد یا بهبود بخشید، از این رو اصول کنترل این بیماری بر رعایت اقدامهای بهداشتی و قرنطینه ای، جلوگیری از پیدایش بیماری و استفاده از ارقام مقاوم استوارند.

الف) اعمال مقررات قرنطینه داخلی و اقدامهای بهداشتی:

1. از تولید نهالهای آلوده و انتقال آنها به مناطق عاری از بیماری باید جدأ جلوگیری کرد.

٢. امحاء قلمه ها و نهالهای خشکیده یا در شرف خشکیدن به منظور جلوگیری از تشکیل اندامهای زمستان گذران قارچ عامل بیماری.

٣. حذف علفهای هرز و خودداری از کاشت گیاهان حساس به عامل بیماری مانند پنبه، گوجه فرنگی و سیب زمینی در نهالستانها و باغهای زیتون

۴. تهیه بستر، خاک سالم و گلدانهای مورد استفاده برای ریشه زایی قلمه ها

۵. استفاده از زمینهای عاری از بیمارگر برای احداث نهالستان و باغ زیتون و سترون سازی ابزار و وسایل مورد استفاده.

۶. استفاده از کود پتاسی به قدر کافی و جلوگیری از زخمی شدن ریشه ها بر اثر عمليات زراعی و فعالیت نماتودهای انگل گیاهی

۷. خودداری از گرفتن قلمه از درختان مبتلا به پژمردگی ورتیسیلیومی

ب) استفاده از ارقام مقاوم:

در صورت امکان باید از ارقام مقاوم زیتون در برابر این بیماری استفاده کرد. ارقام frantoio Arbequine و Oblonga به این بیماری مقاوم هستند