بیماری زنگ درختان میوه هسته دار و مبارزه با آن

محمد رضا زرهون
7 شهریور, 1398
2 دیدگاه
3 دقیقه زمان مطالعه

بیماری زنگ درختان میوه انتشار جهانی دارد و بیشتر در مناطق گرم که اقدام به کاشت درختان میوه هسته دار می شود شیوع دارد.در ایران از مناطق گنبد ،گرگان ،اردبیل ،لاهیجان ،آستارا،رشت ،بابل،آمل ،کرج ،بابلسر،بندر انزلی ،همدان ،اطراف تهران و اصفهان روی میزبان های مختلف هلو ،آلو،گوجه ،بادام،زرد آلو گزارش شده است.

نشانه های بیماری

نشانه های زنگ روی برگ در همه درختان میوه هسته دار شبیه هم هستند. شروع بیماری همراه با پیدایش لکه های سبز متمایل به زرد کم رنگ در دو سطح برگ است. لکه ها کم و بیش زاویه دار هستند و رنگشان زرد براق می شود. روی لکه های واقع در سطح زیرین برگ، جوشهای تیپ مولد یوریدیوسپور به رنگ قهوه ای- نارنجی تشکیل می شوند. گاهی تلیوسپورهای سیاه رنگ این بیماری می آیند و این به نوع میزبان و فصل بستگی دارد آلودگی سرشاخه به زنگ، در همه انواع درختان میوه هسته دار واضح و نمایان نیست، ولی وقوع آلودگی سرشاخه ها در هلو نسبت به آلو و گوجه بیشتر و رویت آنها آسان تر است.

در آغاز سرشاخه های آلوده کمی آبگز ومتورم می شوند. سرانجام جوشهای یوریدیوم، پوست را پاره می کنند و یوریدیوسپورها نمایان می گردند. به تدریج که سرشاخه به رشد خود ادامه می دهند و یا رشد خود را در بهاره دوباره آغاز می کنند، پوست سرشاخه های بیمار به طور طولی ترک می خورد و یوریدیوسپورهای بیشتری به وجود می آیند و نمایان می شوند. زخمهای سرشاخه ها سطحی بوده، به خودی خود اثر مخرب ندارند، ولی ممکن است از کانونهای مهم زمستان گذرانی مایه، به حساب آیند.

زنگ درختان میوه هسته دار

عامل ایجاد بیماری

دو گونه قارچ عامل بیماری زنگ در درختان جنس prunus یافت می شود. قارچTranzcshelia discolor که انتشار  جهانی دارد و عامل شایع زنگ درختان میوه زراعی است و گونه T. pruni-spionosae (Pers.:Pers.) Dietel که در اروپا و بعضی از مناطق دیگر یافت می شود و معمولاً به گونه های غیر زراعی جنس prunusحمله می کند.

تشخیص این دو گونه از روی تفاوتهای مرفولوژیکی تلیوسپورهای آنها مقدور است. دو سلول تلیوسپورهای T. pruni-spionosae، به طور یکنواخت پوشیده از زگیل، هم اندازه، هم شکل و هم رنگ هستند و ضخامت دیواره آنها یکنواخت است. دو سلول تلیوسپورهای T.discolor  از نظر شکل و رنگ با هم متفاوت هستند و دیواره خارجی آنها به طور یکنواخت پوشیده از زگیل نیست. سلول بالایی به وضوح زگیل­دار و کروی است و اغلب دیواره آن در انتها ضخیم می شود. سلول پایه بیضوی کشیده یا بیضوی- تخم مرغی است که به سمت پایه بتریک می شود و کم رنگ­تر از سلول بالایی است. زگیل روی سلول پایه بسیار کم است و یا وجود ندارد. تلیوسپورهای هر دو گونه تقریبا هم اندازه هستند

چرخه بیماری و اپیدمیولوژی

در بیشتر موارد قارچ T.discolor به عنوان یک زنگ غیر جنسی عمل می­کند. مرحله ایسیدی دار این قارچ که روی آنمون تاجدار (Anemone coronaria .L) تشکیل می شود، در بسیاری از مقاطقی که زنگ میوه های هسته دار شیوع دارد شناخته نشده است و از این رو پیدایش و مشاهده این مرحله بیماری چندان اهمیتی ندارد. این قارچ به شکل میسلیوم در سرشاخه ها یا به شکل یوریدیوسپور روی سرشاخه ها و برگهای باقیمانده روی درخت زمستان گذرانی می کند.

در خلال ماههای زمستان زیستایی یوریدیوسپورها که در تمام این مدت در سطح سرشاخه ها مستقر هستند به شدت کم می شود. آلودگی سرشاخه ها ممکن است موجب شودکه یوریدیوسپورها در دو سال متوالی (روی این اندامها) تشکیل شوند. یوریدیوسپورها در یک دامنه وسیع دمایی(8 تا 38 درجه سانتی گراد؛ با دمای بهینه 13 تا 26 درجه سانتیگراد) می­توانند تندش پیدا کرده، جوانه بزنند، از این رو وجود یوریدیوسپورهای زیستا و رطوبت از عوامل مهم پیدایش بیماری به شمار می روند و اهمیت این دو عامل از دما بیشتر است.

طول مدت دوره­ های خیسی مورد نیاز در دماهای مختلف برای وقوع آلودگی هنوز مشخص نشده اند، ولی یک دوره مرطوب 18 ساعتی در 20 درجه سانتی­گراد برای اینکه برگی شدید به وجود آید، به طور یقین کافی است. دوره کمون بیماری در آلودگی های سرشاخه ­ها و میوه ها مشخص نشده است، ولی این دوره برای آلودگیهای برگ 7 تا 10 روز است.

سرعت آزادسازی

یوریدیوسپورها در هوای خشک آزاد می شوند. هر چند سرعت باد بیشتر باشد، به همان اندازه تعداد اسپورهای موجود در هوا نیز بیشتر می­شود. در شروع ریزش باران تعداد یوریدیوسپورها در هوا افزایش قابل توجه پیدا می کند. انتشار ثانویه بیماری موجب ریزش شدید برگها می­گردد. خزان زودرس برگها ممکن است موجب شود که درخت دوباره برگ وشکوفه دهد.

مبارزه با بیماری

بیماری زنگ درختان میوه هسته دار را در صورت لزوم می توان با سمپاشی حفاظتی مهار کرد. در نواحی ای که بروز زود هنگام زنگ معمول است، سه دفعه (یک، دو وسه ماه قبل از برداشت محصول) درختان را تیمار می­کنند. در مناطقی­که بیماری زنگ شدت ندارد ویا بیماری دیر هنگام بروز می­کند، توصیه می­شودکه درختان بعد از برداشت محصول سمپاشی شوند.

شخم زمین باغ در اول زمستان سبب دفن برگ ها در خاک و فاسد شدن مقدار زیادی از تلیوسپورها می گردد.خسارت بیماری معمولا کم و قابل ملاحظه بوده و در صورتیکه بیماری شدید باشد استفاده از قارچ کش های آلی مانند زینب یا تیورام در ماه های اردیبهشت و خرداد توصیه شده است .همچنین سم پاشی درختان در اوائل پاییز با محلول لایم سولفور 6 درصد و تکرار آن در بهار به نسبت یک درصد توصیه شده است .

منبع : کتاب بیماری های مهم درختان میوه نوشته دکتر اشکان