شناسایی بیماری جاروک لیموآب(لیموترش، مرکبات) و مبارزه با آن

محمد رضا زرهون
11 فروردین, 1398
بدون دیدگاه
3 دقیقه زمان مطالعه

جاروک لیموآب که عامل آن نوعی فیتوپلاسماست، یکی از بیماریهای بسیار زیان آور درختان لیمو آب است. این بیماری اولین بار در دهه ۱۹۷۰ در سواحل شمالی سلطان نشین غمان دیده شد، شده است. دامنه انتشار آن در سال ۱۹۸۹ به امارات متحده عربی رسید و اخیرا از هندوستان هم گزارش شده است

در ایران در سال ۱۳۷۶ جاروک لیموآب از استان سیستان و بلوچستان و سپس از استان هرمزگان نیز گزارش شد (تیمر و دیگران، ۱۳۸۵، صالحی و دیگران، ۱۳۷۹). جاروک لیموآب، بیماری خطر آفرین و زیان آوری است. این بیماری مشمول نظارت و قرنطینه داخلی است و ریشه کنی آن از راه انهدام درختان بیمار در دستور کار سازمان حفظ نباتات کشور قرار دارد. از بین گونه های مرکبات فقط ليموآب، بالنگ و لیموشیرین به این بیماری مبتلا می شوند. نشانه های این بیماری در درختان پرتقال و نارنگی حتی در نواحی ای که این بیماری انتشار دارد، دیده نشده اند.

جاروک لیموآب

نشانه های بیماری جاروک لیموآب

روی درختان لیمو آب و دیگر انواع مرکبات حساس، ابتدا یک یا چند دسته از شاخه های باریک و مجتمع که «جارو» نامیده می شوند، در قسمتهای مختلف تاج پوشش درخت پدیدار می شوند. این جاروها برگهایی کوچک به رنگ سبز کم رنگ و شاخه های باریک افژولیده (proliferating) دارند.. تعداد زیادی از این جاروها به سرعت روی تاج پوشش تشکیل می شوند.

برگهای کوچک روی شاخه های جاروی مسن تر خیلی زود می خشکند و سرانجام می ریزند و بدین ترتیب سرشاخه های لخت جارو روی درخت باقی می مانند. روی شاخه های تشکیل دهنده جاروها گل و میوه به وجود نمی آید. این قبیل درختان بیمار ۴ تا ۵ سال پس از ظهور اولین جارو میخشکند.

باید توجه داشت که نوعی جاروک ژنتیکی هم در درختان لیمو آب بروز می کند. در جاروک ژنتیکی اولا تعداد جاروها کم است، ثانيا شمار آنها به مرور زمان زیاد نمی شود و ثالثة برگهای شاخه های جارو فلس مانند هستند

عامل بیماری

برای عامل جاروک لیموآب و مرکبات نام دو اسمی Candidatus Phytoplasma aurantifolia پیشنهاد شده است. ژنوم این فیتوپلاسم با داشتن ۶۴۰ کیلو جفت باز (kbp) کوچک ترین موجود در رده Mollicutes به شمار می رود. عامل جاروی مرکبات با عوامل جاروک بادام، جاروک یونجه، گل سبز کنجد و برگسانی باقلا که در جنوب ایران شیوع دارند، تفاوت دارد

انتقال و اپیدمیولوژی

فیتوپلاسمای پیشنهادی به عنوان عامل جاروک لیموآب (مرکبات) یعنی Phytoplasma aurantifolia را می توان با پیوند شاخه های جارو به میزبانی دیگر منتقل کرد. برای ظهور نشانه های بیماری دمای نسبتا بالا (۳۰ درجه سانتی گراد) مورد نیاز است. این بیماری نیز مانند دیگر بیماریهای فیتوپلاسمایی با بذر منتقل نمی شود.

فیتوپلاسماها معمولا با زنجرک و پسیل منتقل می شوند. انتشار طبیعی فیتوپلاسماها سريع است و در باغهای میوه انتقال از درختی به درخت دیگر صورت می گیرد. این روش انتشار مؤید آن است که نوعی حشره تغذیه کننده از درختان مرکبات این فیتوپلاسم را انتقال می دهد. زنجرکی به نام Hishimonus phycitis از تعداد زیادی درختان ليموآب مبتلا به جاروک در عمان، امارات متحده عربی و ایران گرفته شده و در ۲۵ در حساب آنها وجود فینو پلاسما به اثبات رسیده است.

در ایران فیتوپلاسمای عامل جاروک با پیونا به لیمو ترش، با کمک سس از لیمو ترش به پروانش و از پروانش به لیمو ترش انتقال داده شده است. همچنین شامل این بیماری با پیوند و سپس به گیاهان علفی بادنجان، بادنجان زینتی، تاجریزی، توتون، داتوره و گوجه فرنگی متنا گردیده است. انتقال عامل جاروک با زنجرک تاكنون ثابت نشده است.

مبارزه

1.برای انتقال مواد ازدیادی درختان مرکبات مقررات و ضوابطی ضروری اند تا از ورود این بیماری به کشورها یا نواحی عاری از جاروک جلوگیری شود.

٢. در نواحی ای که این بیماری شایع است، درختان آلوده باید به سرعت ریشه کن شوند و در باغهای جدید ارقام مقاوم یا حداقل متحمل بكارند. بررسیهای صالحی و دیگران (۱۳۸۳) نشان می دهند که تمام انواع لیموترش، ليمو بی تیغ، ليموی خیاری، بکرائی، ماکروفيلا، رانگپور، لايم، بالنگ، ليمو لامپی و راف لمون به جاروک فیتوپلاسمایی حساسند، ولی لیمو لیسبون، لیمو ایرانی و نارنج در برابر این بیماری متحمل هستند.