شناسایی بیماری های مهم سیب زمینی و روش های مبارزه با آن ها

محمد رضا زرهون
26 اردیبهشت, 1398
2 دیدگاه
3 دقیقه زمان مطالعه

1- پوسیدگی ریشه سیب زمینی

در سیب زمینی عامل بیماری قارچ Rhizoctonia solani می باشد. به این بیماری شوره سیاه یا scurf Black یا شانکر ساقه زیر زمینی نیز گویند. این بیماری عالوه بر سیب زمینی بسیاری از گیاهان زراعی دیگر از جمله حبوبات، گیاهان روغنی، پنبه و کلم را نیز آلوده می کند. این بیماری در اغلب مناطق کشت به خصوص مناطق سردسیری و کشت استمرار ایران از جمله اردبیل، همدان، اصفهان، تهران، کرمان(جیرفت، کهنوج) و خوزستان اهمیت زیادی دارد.

پوسیدگی ریشه سیب زمینی

بیماری شوره سیاه یا scurf Black یا شانکر ساقه زیر زمینی

علائم بیماری

  • روی غده سیب زمینی تشکیل اسکلروت های سیاه رنگی است که سطحی بوده و با آب شسته نمی شوند(با ناخن به راحتی کنده می شوند) و بازار پسندی محصول را کاهش می دهد
  • کاشت غده های آلوده به اسکلروت در خاک های مرطوب موجب مرگ جوانه های روی غده و وقفه در رشد آن ها می شود
  • ایجاد زخم روی ساقه هایی که از غده آلوده می رویند
  • کوتولگی بوته
  • ارغوانی شدن برگ ها
  • پیچیدگی و زردی برگ ها
  • تشکیل غده های هوایی شبیه به بیماری ویروسی و فایتوپالسمایی
  • ایجاد شانکر به صورت لکه های قهوه ای تیره و فرورفته در قسمت ساقه زیرزمینی

بیماری مشتمل بر دو مرحله مجزا می باشد:  آلودگی گیاهان در حال رشد با پدید آمدن شانکر ریزوکتونیایی  و دوم  آلودگی سطحی غده های دختری به وسیله سختینه و یا پوشش سیاه رنگ

روش های پیشگیری وكنترل بیماری

  • کاشت غده های سالم و عاری از اسکلروت
  • اجتناب از کشت زود هنگام غده های بذری در شرایط سرد و خنک
  • ضد عفونی غده های بذری با استفاده از سموم قارچکش
  • قبل از کشت بذر با قارچ کش هایی نظیر رورال تی اس ضد عفونی شود.
  • عدم کشت سیب زمینی به مدت 3 تا 4 سال در زمین های آلوده
  • تناوب زراعی سیب زمینی با غالت و گراس ها به مدت 3-2 سال در مناطقی که استرینAG3 قارچ solani بقای بیشتری در خاک دارد، مایه تلقیح عامل بیماری را که خاکزاد است، کاهش می دهد.
  • اخیراً نیز قارچ کش سیستمیک تیابندازول توصیه گردیده است.

 

2- بیماری پوسیدگی خشک فوزاریومی سیب زمینی – fusarium dry rot potato

پوسیدگی های خشک غده و پوسیدگی های قطعات بذری مهمترین و خسارت زاترین بیماری ها پس از برداشت، انبار و در زمان کاشت می باشند. این بیماری یکی از بیماری های مهم سیب زمینی بوده و بیش از 20 درصد سیب  زمینی هایی که در بازار به فروش می رسند به صورت پنهان و آشکار به این بیماری مبتلا هستند.

عامل بیماری گونه های Fusarium می باشند. عوامل اصلی پوسیدگی خشک غده ها گونه های F. sambucinum ، F. equiseti و F. solani ، F. oxysporum شناسایی شده اند.

بیماری پوسیدگی خشک فوزاریومی سیب زمینی - fusarium dry rot potato

بیماری پوسیدگی خشک فوزاریومی سیب زمینی – fusarium dry rot potato

شرایط مساعد بیماری

  • عامل بیماری خاکزی می باشد
  • توسعه بیماری در رطوبت نسبی باالی 70 درصد
  • حرارت 15 تا 20 درجه سانتی گراد
  • دمای بالای محیط به خصوص زمانی که گیاه تحت شرایط استرس خشکی و گرمای شدید دوره رشد قرار دارد موجب تشدید بیماری می شود.
  • استفاده ازکودهای فسفره ازپیشرفت بیماری می کاهد.
  • ستفاده بی رویه از کودهای پتاسه و ازته در مزرعه باعث حساسیت غده ها می گردد.

علائم بیماری بیماری پوسیدگی خشک فوزاریومی

  • عالئم معمولا یک ماه بعد از انبار کردن غده ها به صورت لکه های قهوه ای بر روی غده ها به ویژهدر محل زخم ها دیده می شوند.
  • به تدریج پوست روی لکه فرورفته و چروکیده شده و غده ها به حالت مومیایی در می آیند
  • غده ها در طول دوره انبار کردن به این بیماری حساس ترمی باشند.
  • زردی برگ های پایینی و کلروتیک برگ های باالیی که منجر به پژمردگی گیاه می شود.
  • تغییر رنگ بافت آوندی ساقه و غده
  • نکروز قهوه ای رنگ در محل اتصال استولون و یا چشم های غده یا پوسیدگی های دایره ای شکل داخل غده
  • رغوانی شدن قسمت هوایی گیاه
  • مرگ زودهنگام گیاه
  • معمولا پوسیدگی خشک غده سیب زمینی را در انبار موجب می شوند ولی ممکن است در رطوبت بالای انبار پوسیدگی تر یا آبدار به وجود آید.

روش های پیشگیری و مبارزه

  • جلوگیری از زخم شدن غده ها در زمان برداشت
  • اجتناب از کاشت غده های آلوده به بیماری
  • کاشت غده های بذر سیب زمینی در نواحی عاری از پژمردگی قارچی
  • جداکردن غده های آلوده و سالم در انبار
  • ضدعفونی انبار
  • تهویه مناسب و حفظ دمای انبار در درجه حرارت 4 تا 7 درجه سانتی گراد
  • ضد عفونی غده های بذری با استفاده از سموم قارچکش

 

3- بیماری لکه موجی سیب زمینی بالایت زودرس( blight Early)

این بیماری به ندرت گیاهان جوان و قوی را موردحمله قرارمی دهد، بلکه اغلب به گیاهان پیرتر که شروع به ضعیف شدن می کنند حمله می کند. این بیماری در سراسر دنیا هرجا که سیب زمینی کشت می شود، وجود دارد. عامل این بیماری قارچ Alternaria  solani عامل این بیماری می باشد.

  • جوانه زنی اسپور قارچ و ایجاد آلودگی در آب و هوای گرم و مرطوب، شبنم، بارندگی یا آبیاری صورت می گیرد
  • زمستان گذرانی در بقایای شاخ و برگ باقیمانده در مزرعه و روی غده آلوده می باشد
  • وزش باد در پراکنده شدن اسپور و گسترش بیماری موثر است
  • این بیماری زمانی که گیاه تحت شرایط استرس ناشی از تغذیه ناکافی، زخم، خسارت حشرات، خشکی و … است، به شکل مخرب تری ظاهر می شود.
لکه موجی سیب زمینی بالایت زودرس( blight Early)

لکه موجی سیب زمینی بالایت زودرس( blight Early)

علائم بیماری

  • لکه های کوچک قهوه ای تیره تا تیره رنگ و زاویه داری روی برگچه های مسن تر در روی قسمت های پایینی گیاه پدید می آید.
  • لکه ها غالباً شکل نامنظم داشته و مشخصة اصلی آن ها وجود حلقه های متحدالمرکز داخلی می باشد به همین علت این بیماری لکه موجی نامیده می شود
  • اطراف لکه ها غالباً هالة سبزروشن تا زرد رنگی ایجاد می شود.
  • لکه ها به سرعت توسعه پیدا کرده و ممکن است تمام اندام های هوایی گیاه حالت سوخته به خود گیرند
  • لکه های روی غده تیره رنگ گرد و یا بی شکل می باشند، و اغلب گوشت زیر این لکه ها خشک، چرمی تا چوب پنبه ای و معمولا قهوه ای رنگ هستند.
  • غده های آلوده دچار پوسیدگی شده و به رنگ قهوه ای در می آیند

روش های پیشگیری و مبارزه

  • استفاده از واریته های دیررس سیب زمینی جهت کاشت
  • ایجاد شرایط مناسب برای تقویت رشد بوته ها از طریق آبیاری و کودپاشی منظم
  • کاشت بذر سالم و ضد عفونی شده
  • جمع آوری بقایا وانهدام آن ها
  • اجتناب از کاشت غده های صدمه دیده
  • استفاده از قارچکش های محافظتی به صورت محلول پاشی در مزرعه مانند دیتیوکاربامات ها، هیدروکسید فیتین و کلروتالونیل( همزمان با وقوع بیماری)

 

4- بیماری سفید داخلی بادزدگی سیب زمینی(blight Late)

این بیماری به عنوان مخرب ترین و مهم ترین بیماری سیب زمینی در دنیا قلمداد می شود. علی رغم blight Late غالبا این بیماری زودتر از بیماری برگی blight Early در مزرعه ظاهر می شود. عامل این بیماری، قارچی با نام علمی Phytophthora  infestans  می باشد، که قادر است هم به غده و هم به شاخ و برگ گیاه طی چندین مرحله از رشد گیاه حمله نماید.

بیماری سفید داخلی بادزدگی سیب زمینی(blight Late)

بیماری سفید داخلی بادزدگی سیب زمینی(blight Late)

 

شرایط مساعد بیماری

  • رطوبت نسبی بالای 90 درصد
  • بارندگی
  • آبیاری بارانی
  • شبنم
  • دمای شبانه 15-10 درجه سانتی گراد و دمای روزانه 21-15 درجه سانتی گراد

علائم بیماری بادزدگی سیب زمینی

– لکه های کوچک آبسوخته، سبز روشن تا تیره به شکل مدور تا حدی بی شکل بر روی برگ های پایینی گیاه

– لکه ها از نوک یا حاشیه برگ ها شروع و به داخل بافت برگ گسترش می یابد.

– در شرایط خنک و مرطوب لکه ها گسترش یافته و اغلب به صورت لکه های بزرگ قهوه ای تیره یا تیره رنگ در می آید.

– لکه ها به یکدیگر پیوسته و موجب بالیت کامل برگ ها می شود.

– لکه ها ممکن است به سمت دمبرگ ها و ساقههای گیاه گسترش یافته و گاهی موجب شکستگی ساقه شوند.

– در شرایط خنک و مرطوب کپک سفید رنگی در سطح پایینی برگ ها رویت می شود.

– اطراف لکه ها معمولا هاله سبز کم رنگ تا زرد رنگی تشکیل می شود.

– در صورت گسترش بیماری ممکن است تولید بوی نامطبوع پوسیدگی نمایند.

– آلودگی اولیه در غده ها موجب توسعه پوسیدگی سطحی و خشکی به رنگ قهوه ای متمایل به قرمز می- گردد

– چنانچه سیب زمینی های آلوده در شرایط گرم و مرطوب انبار شوند پوسیدگی توسعه می یابد و اغلب، میکروارگانیسم های ثانویه به بافت های آلوده حمله ور شده و آنها را کاملا می پوسانند.

روش های پیشگیری وكنترل بیماری

  • اجتناب از کشت غده های آلوده به بیماری
  • کشت غده های بذری سیب زمینی در عمق مناسب
  • خاکدهی پای بوته موجب کاهش خطرناشی از گسترش آلودگی از قسمت های هوایی به غده ها می شود
  • حذف غده های آلوده و خشک کردن غده ها قبل از انبارداری و نگه داری غده ها در انبارهای سرد و با تهویه مناسب
  • مبارزه شیمیایی با استفاده از سموممحافظتی وقبل ازوقوع بیماری می بایست انجام گیرد. زمان وقوع بیماری از طریق سیستم پیش آگاهی تعیین می گردد و تکرار سمپاشی نیز بستگی به شرایط محیطی منطقه دارد. در صورتی کهبیماری درمزرعه حادث شده باشد، معمولا از سمومی که خاصیت سیستمیکدارند استفاده می شود. لیکن به جهت آن که برخی از نژادهای عامل بیماری ممکن است به ترکیبات سیستمیک مقاومت نشان دهند، معمولا ترکیبات سیستمیک به صورت مخلوط با قارچکش های محافظتی به کار می روند.

 

5- بیماری خال سیاه سیب زمینی

بیماری خال سیاه را آنتراکنوز یا پوسیدگی ریشه نیز می نامند. عامل بیماری معمولا به بافت های بیمار و یا گیاهان ضعیف شده در اثر عوامل بیماریزای دیگر حمله می کند. در اثر این بیماری عالوه بر کاهش عملکرد محصول در مزرعه کیفیت غده آلوده در انبار نیز تنزل می یابد. عامل بیماری قارچ Colletotrichum coccodes عامل این بیماری است و هم نام دیگر آن قارچ     Colletotrichum atramentarium  می باشد.

بیماری خال سیاه سیب زمینی

بیماری خال سیاه سیب زمینی

شرایط مساعد بیماری خال سیاه سیب زمینی

از عوامل موثردر تشدید آلودگی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • خاک شنی و سبک
  • دمای باالی خاک
  • زهکشی نامناسب
  • کمبود و یا بیشبود نیتروژن و فسفر خاک
  • درانبارنیزرطوبت پایین 90 درصد و دمای باالی 10 درجه سانتیگرادموجب گسترش بیماری درغدههای سیب زمینی می شود.

 

علائم بیماری

  • ابتدا در مزرعه به صورت پژمردگی و زردی شاخ وبرگ وقسمت های فوقانی بوته ها ظاهرمیشود. علائم بیماری در این مرحله مشابه علائم پژمردگی ناشی از ورتیسلیوم و فوزاریوم بوده و تشخیص عامل بیماری راغیرممکن می سازد
  • با پیشرفت بیماری، بوته های آلوده قهوه ای رنگ شده ودر نهایت از بین می روند.
  • تعداد زیادی سختینه سیاه رنگ (اندام استراحتی قارچ) برروی بافت ساقه آلوده نمایان می گردد.
  • بارزترین عالئم بیماری بر روی ساقه زیرزمینی گیاه آلوده پدید می آید. بافت های کورتکس این قسمت معمولا پوست ریزی شده و بافت آوند چوبی گیاه کاملا نمایان وبه رنگ ارغوانی درمی آید و سختینه های سیاه رنگ قارچ در سطوح داخلی و خارجی ساقه چوبی تشکیل می گردد.

 

روش های پیشگیری و کنترل بیماری

  • استفاده از بذر سالم وعاری از آلودگی
  • تناوب زراعی طوالنی مدت با غالت و عدم استفاده از گیاهان خانواده Solanaceae در تناوب با سیب زمینی
  • رعایت اصول بهداشتی در مزرعه وانبار
  • اجتناب از آبیاری بیش از حد مزرعه و زهکشی مناسب خاک
  • بالا نگه داشتن رطوبت انبار بالای 90 درصد و نیزپایین نگه داشتن دمای انبار در حدود 4 درجه سانتیگراد

 

6- بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی

پژمردگی ورتیسلیومی از بیماری های مهم سیب زمینی به ویژه در آب و هوای سرد است. گسترش بیماری درمسافت- های طوالنی از طریق خاک آلودة چسبیده بهغده های بذری سیب زمینی ودر مسافت های کوتاه از طریق وسائل یا ادوات کشاورزی آلوده و یا آب آبیاری صورت می گیرد که عامل آن Verticillium albo atrum و V. dahliae است. که داهلیه در شرایط محیطی گرمتر فعال است.

بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی

بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی

علائم بیماری

  • در ابتدا از قسمت های پایین گیاه شروع شده و به تدریج به سمت قسمت های فوقانی گیاه گسترش مییابد
  • در اغلب اوقات تنها برگ های رأس گیاه سبز باقی می مانند برگ های پژمرده ابتدا زرد روشن و نهایتاً قهوه ای رنگ می شوند
  • علائم ابتدایی بیماری به صورت زردییکطرفهبرگهادرروی بوتهویا ساقه ودرقسمتی ازبرگهای گیاه ظاهرمی شود
  • سپس گیاهان آلوده ممکن است به سرعت و یا به طور آهسته بسته به شدت بیماری پژمرده شده و از بین روند
  • پیچیدگی و سوختگی انتهایی برگچه ها در بوته های آلوده
  • حلقه آوندی قسمت های پایین ساقه و غده سیب زمینی به رنگ قهوه ای روشن در آمده به طوری که تغییر رنگ در غده از انتهای استولونی غده شروع و تا اواسط غده از داخل گسترش می یابد.
  • در غده های شدیداً آلوده همچنین حفراتی در داخل گوشت پدید آمده و در اطراف چشم های روی غده تغییر رنگ صورتی و یا تیره رنگی ظاهرمی شود.

 

روش های کنترل و پیشگیری

  • تناوب زراعی با گیاهان غیرمیزبان نظیرغالت، بقولات واجتناب از کاشت گیاهان خانواده سولاناسه به ویژه بادمجان در تناوب با سیب زمینی
  • آلودگی با نماتدهایی نظیر نماتد مولد زخم، نماتد مولد گره و نماتد سیستی موجب افزایش شدت و تراکم بیماری پژمردگی ورتیسلیومی می شود، بنابراین فومیگاسیون خاک با نماتدکش ها به منظور کنترل نماتد توصیه می گردد.
  • آغشته نمودن بذر سیب زمینی با قارچکش های ضدعفونی کننده مناسب

 

7- پژمردگی باكتریایی سیب زمینی

بیماری پژمردگی سیب زمینی یا پوسیدگی قهوه ای یکی از مهمترین و شایع ترین بیماری های سیب زمینی در مناطق حاره، نیمه حاره و بعضی از مناطق معتدله گرم دنیا می باشد. این بیماری از مناطق نسبتا سرد نیز گزارش شده است. عامل بیماری باکتری Ralstonia solanacearum می باشد. عامل بیماری زا در غده های آلوده سیب زمینی و علفهای هرز مزرعه زمستان گذرانی می کند. رطوبت نسبتا باالی خاک جهت فعالیت باکتری مناسب می باشد.

پژمردگی باكتریایی سیب زمینی

پژمردگی باكتریایی سیب زمینی

علائم بیماری

  • پژمردگی و سبز خشک شدن کل بوته
  • گاهی در اندام های هوایی هیچگونه عالئمی دیده نمی شود ولی در غده ها آثار بیماری به صورت سیاه شدن آوندها مشاهده می گردد.
  • چنانچه غده آلوده برش داده شود ترشحات باکتری به صورت قطرات سفید رنگی از آوندها خارج می- شوند.
  • غالبا در ناحیه چشم غده ها مواد چسبنده ای خارج می شود که باعث چسبیدن خاک به محل آلودگی می شود

روش های پیشگیری و کنترل بیماری

  • کاشت بذر سالم در زمین های غیرآلوده
  • مبارزه با علف های هرز مزارع سیب زمینی همچنین سلمه تره، پنیرک و ماشک
  • استفاده از ارقام مقاوم و متحمل
  • تعویض تاریخ کشت به منظور مواجه نشدن دوره رویش فعال گیاه با درجه حرارت زیاد و رطوبت باالی خاک

 

8- پوسیدگی نرم باكتریایی و ساق سیاه سیب زمینی

این بیماری تقریبا در هر جایی که این محصول کشت می شود اعم از مناطق سردسیر و گرمسیر یافت می گردد ولی خسارت آن بیشتر در مناطق مرطوب می باشد. در اثر این بیماری پوسیدگی نرم غده و یا سیاه شدگی ساقه سیبزمینی و یا هر دو حالت مذکور در گیاه پدید می آید. بیشترین خسارت ناشی از این بیماری در ابتدای فصل رویش میباشد. عامل بیماری باکتری Pectobacterium  carotovorum می باشد. باکتری عامل بیماری در غده های آلوده سیب- زمینی باقی مانده در انبار و خاک زمستان گذرانی می کند.عامل بیماری زا در گیاهان گوجه فرنگی، بادمجان، خیار، کدو، هویج، پیاز، ترب،کرفس، کاهو، اسفناج و کلم نیز ایجاد بیماری می کند.

پوسیدگی نرم باكتریایی و ساق سیاه سیب زمینی

پوسیدگی نرم باكتریایی و ساق سیاه سیب زمینی

علائم بیماری پوسیدگی نرم باکتریایی

  • ایستا بودن بوته
  • ظهور رنگ سبز روشن تا زرد روی شاخ و برگ
  • لوله ای شدن برگ ها به سمت باا
  • سیاه شدن ساقه در قسمت تحتانی هم سطح خاک و انهدام ساقه
  • پژمردگی کل بوته
  • غده های سیب زمینی پس از کاشت و یا قبل از برداشت و در زمان انبارداری ممکن است به بیماری آلوده شده و پوسیدگی نرم غده ایجاد شود.
  • علائم بر روی غده ها ابتدا به صورت لکه های کوچکی دیده می شوند که به تدریج بزرگ شده تاول زده به نظرمی رسند
  • سطح خارجی غده های آلوده ممکن است سالم به نظر برسد ولی داخل آن به توده ای نرم و لزج تبدیل میگردد.
  • اگرپوست غده شکافته شود مایع لزجی بیرون می آید
  • معمولا بعد از مدتی از غده های آلوده بوی بدی به مشام می رسد.
  • در هوای خشک غده های آلوده خشک و چروکیده می شوند.

روش های مبارزه و پیشگیری

  • رعایت بهداشت زراعی به صورت جمع آوری غده های باقی مانده در خاک و انهدام آن ها
  • اجرای تناوب زراعی با استفاده از غالت و سایر گیاهان غیر حساس
  • استفاده از غده های بذری سالم
  • تنظیم دوره های آبیاری و عدم آبیاری زیاد
  • حذف بوته های آلوده در مزرعه به منظور جلوگیری از گسترش آلودگی به بوته های سالم
  • زهکشی مناسب خاک
  • آغشته نمودن غده های بذری با قارچ کش های مناسب قبل از کاشت به منظور کاهش آلودگی فوزاریومی و سایر پاتوژن هایی که راه ورود باکتری به سیب زمینی را هموار می کند.
  • در صورت استفاده از غده های برش یافته برای کاشت، باید قطعات بذری را قبل از کاشت به مدت 4روز در دمای 15-12 درجه سانتی گراد قرار داده تا قسمت های برش یافته چوب پنبه ای شوند و یا می توان از آنتی بیوتیک هایی برای محافظت قطعات بذری استفاده نمود

9- بیماری اسکب معمولی ( جرب معمولی) سیب زمینی

بیماری باکتریایی جرب سیب زمینی بیشتردر خاک های خنثی تا کمی قلیایی، با بافتی شنی و سبک بروز نموده و به خصوص در سال های خشک اهمیت دارد. باکتری عامل بیماری به چغندر، شلغم، کلم، هویج، بادمجان، پیاز، اسفناج و ترب هم آسیب می زند و همچنین می تواند موجب مرگ گیاهچه نیز شود. باکتری عامل این بیماری Streptomyces scabies می باشد.

بیماری اسکب معمولی ( جرب معمولی) سیب زمینی

بیماری اسکب معمولی ( جرب معمولی) سیب زمینی

شرایط مساعد بیماری

  • اغلب گونه های باکتری در حرارت بین 10 تا 37 درجه سانتیگراد رشد می نمایند.
  • بهترین دما برای توسعه بیماری اسکب معمولی دمای 24 -19درجه سانتیگراد می باشد.
  • وقوع جرب در سیب زمینی با رطوبت باالی خاک در خالل دوره تشکیل غده و چندین هفته پس از آن، به شدت کاهش می یابد.
  • عامل بیماری از طریق انتقال خاک آلوده توسط باد، آب آبیاری و یا وسایل مکانیکی منتقل می شود. همچنین ممکن است توسط کودهای دامی در مزرعه منتشر شود.

علائم بیماری

قسمت های هوایی گیاه عالئمی را به وجود نمی آورد و در اغلب مناطقی که سیب زمینی کشت می شود به عنوان بیماری غده محسوب می شود و تنها، کیفیت غده را تحت تاثیر قرار داده و موجب پائین آمدن ارزش بازاری آن میشود، ولی در عملکرد محصول تاثیر چندانی ندارد.

  • آلودگی به این باکتری محدود به اندام های زیرزمینی گیاهان بوده
  • نکروز (قهوه ای شدن) بافت ها اغلب اولین عالئم این بیماری است.
  • لکه های قهوه ای تا قهوه ای تیره با دوایر نامنظم و الیه های چین و چروک چوب پنبه ای در اطراف و مرکز لکه های فرو رفته درغده های آلوده سیب زمینی مشاهده می شود
  • در ابتدا لکه های کوچک، قهوه ای و اندکی برجسته هستند، اما این لکه ها وسعت یافته و به هم پیوستهو چوب پنبه ای می شوند
  • زخم ها به زیر سطح غده توسعه می یابد و هنگامی که بافت چوب پنبهای برداشته می شود، فرورفتگیهایی به عمق 1تا 5 میلیمتردر غده دیده می شود
  • لکه های روی غده ممکن است به صورت های مختلفی اعم از سطحی، برجسته و یا حفره ای و عمقی بر روی سیب زمینی تشکیل شود.
  • امکان دارد لکه ها روی غده به هم پیوسته و بیشتر قسمت های سطح غده را فرا گیرند
  • لکه های حفره ای اغلب به رنگ قهوه ای تیره می باشند.

روش های پیشگیری و مبارزه

  • پرهیز از کاشت غده های بذری آلوده سیب زمینی
  • عدم مصرف کودهای تازه حیوانی، خاکسترچوب و یا آهک زیاد
  • رعایت تناوب زراعی 3 تا 4 ساله و عدم کشت گیاهان حساس به اسکب نظیر چغندرقند، ترب، هویج و شلغم در تناوب با سیب زمینی و استفاده از کود سبز گیاهانی مثل چاودار، ارزن و جو دوسر جمعیت این بیمارگر را کاهش می دهد.
  • استفاده از مواداصالح کننده خاک نظیر سولفور، ژیپس و سوپر فسفات قبل و در حین کاشت سیبزمینی مانع ایجاد اسکب معمولی می گردد
  • نگاه داشتن pH خاک بین 5تا 5/3که در کنترل بیماری نقش بسزایی دارد.
  • تنظیم آبیاری (رطوبت پایین خاک برای بیماری جرب مناسب است(
  • استفاده از گوگرد در خاک ( سبب کاسته شدن میزان وقوع و شدت بیماری می شود)

10- لوله ای شدن برگ سیب زمینی

این بیماری یکی از قدیمی ترین و شدیدترین بیماریهای ویروسی سیب زمینی است. این ویروس با نام های پیچیدگی برگ سیب زمینی، نکروز بافت آبکشی ونکروز شبکه ای سیب زمینی نیز ذکر می گردد. عامل بیماری ویروس (Potato leaf roll virus(PLRV می باشد. این بیماری غالبا عملکرد محصول را بیش از 50% و در ارقام حساس تا 90 %کاهش می دهد.

لوله ای شدن برگ سیب زمینی

لوله ای شدن برگ سیب زمینی

نحوه انتقال بیماری

  • از طریق غده منتقل می شود
  • انتقال آن از گیاهی به گیاه دیگر به وسیله شته ها به ویژه شته سبز هلو Myzus persicae صورت می گیرد
  • این ویروس به وسیله پیوند نیز منتقل می شود.
  • این ویروس به وسیله عصاره گیاهی نمی تواند انتقال یابد.

علائم بیماری

آلودگی اولیه ویروس توسط شته های ناقل ویروس طی فصل زراعی انجام می گیرد:

  • زردی و پیچیدگی برگ های فوقان
  • ایجاد رنگ ارغوانی در حاشیه برگچه ها
  • داخل گوشت غده های ارقام حساس نکروز مشبک ظاهر می شود.

آلودگی ثانویه در بوته های کشت شده از غده های بذری آلوده به ویروس:

  • لوله ای شدن برگ های تحتانی
  • حاشیه برگ های فوقانی بوته زرد کم رنگ
  • کوتولگی
  • برگ ها ضخیم و چرمی با بافت شکننده اند که به هنگام فشردن آن ها در دست خرد می شوند
  • تولید غده های کمتر و کوچکتر نسبت به بوته سالم

روش های پیشگیری وكنترل بیماری

  • کاشت غده های سالم وعاری از ویروس
  • کندن بوته های آلوده و از بین بردن آن ها به منظور کاهش منبع آلودگی
  • برداشت زود هنگام سیب زمینی یا از بین بردن و خشک نمودن شاخ و برگ ها در مزارعی که غده های گواهی شده و بذری تولید می نمایند.
  • استفاده از روش حرارت درمانی با قرار دادن غده های سیب زمینی در دمای 5/37 درجه سانتی گراد به مدت 25 روز تنها ویروس PLRV به وسیله این روش از غده های بذری سیب زمینی حذف می شود
  • کنترل حشرات ناقل با استفاده از حشره کش های سیستمیک

 

11- ویروس Y سیب زمینی

ویروس Y سیب زمینی از مهمترین ویروس های این گیاه می باشد، به طوری که آلودگی به این ویروس گاهی موجب از دست رفتن تمام محصول بوته بیمار می گردد. عامل بیماری ویروس Potato virus Y می باشد.

ویروس Y سیب زمینی

ویروس Y سیب زمینی

نحوه انتقال

  • توسط شته و به صورت ناپایا منتقل می شود.
  • ین ویروس از طریق تلقیح مکانیکی، پیوند و قلمه هم قابل انتقال است.

علائم بیماری

علائم در آلودگی اولیه :

  • نکروز
  • کم رنگ شدن و یا زردی برگچه ها
  • ریزش برگ ها
  • مرگ زود رس بوته ها
  • ایجاد لکه های نکروز به صورت نقاط تیره رنگی روی رگبرگ ها و یا حلقه های تیره در متن برگ که ممکن است سبب تخریب بافت برگ و خشکیدگی آن شود.

عالئم در آلودگی ثانویه:

  • کوتولگی بوته
  • پیچیدگی و تاولی شدن سطح برگ
  • موزاییک
  • این بیماری معمولا روی غده عالئمی ایجاد نمی کند ولی در برخی از سویه های این ویروس روی غده عالئم مانند ایجاد ترک، بد فرم شدن و بروز حلقه های تیره و روشن در سطح یا داخل گوشت غده مشاهده می گردد.

 

روش های پیشگیری وكنترل بیماری

  • کاشت غده های بذری سالم و عاری از ویروس
  • حذف بوته هایی دارای عالئم بیماری در مزارع تولید بذر سیب زمینی
  • برداشت غده های سیب زمینی قبل ازشروع پرواز شته ها
  • استفاده از ارقام مقاوم به بیماری

 

12- ویروس X سیب زمینی

شایع ترین ویروس ایجاد کننده موزاییک خفیف سیب زمینی می باشد. آلودگی بوته ها به این ویروس غالبا به صورت پنهان و بدون عالئم مشخص در شاخ و برگ می باشد. ویروس X سیب زمینی به ویروس مخفی سیب زمینی و ویروس موزاییک خفیف سیب زمینی نیز معروف است. که عامل آن (Potato virus X (PVX است.

ویروس X سیب زمینی

ویروس X سیب زمینی

نحوه انتقال

  • توسط حشرات ناقل و نیز غده های بذری و دانه گرده قابل انتقال نیست
  • این ویروس از طریق مکانیکی و تماس بین گیاهان منتقل می شود

علائم بیماری

  • موزاییک تیره و روشن در بین رگبرگ برگچه ها و گاهی به صورت نهان است.
  • سترین های بیماریزای شدید ویروسی ممکن است باعث خشن شدن و چروکیدگی بافت برگ و موجی شدن لبه های برگ شود.
  • ویروس X سیب زمینی به تنهایی و یا به همراه ویروس A و یا Yسیب زمینی ممکن است موجب پیچیدگی و قهوه ای شدن بافت برگ گردد. ویروس X سیب زمینی به تنهایی و یا به همراه ویروس A و یا Yسیب زمینی ممکن است موجب پیچیدگی و قهوه ای شدن بافت برگ گردد.

روش های پیشگیری وكنترل بیماری

  • استفاده از بذر عاری از ویروس و جلوگیری از آلودگی بر اثر تماس با گیاهان یا غده های آلوده
  • استفاده از ارقام مقاوم
  • ضدعفونی البسه کارگران و ماشین آالت کشاورزی قبل از ورود به مزارع
  • حذف بوته های آلوده

 

13- ویروس A سیب زمینی

این ویروس بسیار شبیه به ویروس Y سیب زمینی است. لیکن خسارت آن کمتر از PVY است و ممکن است عملکرد محصول را تا 40 %کاهش دهد. این ویروس به موزاییک خفیف سیب زمینی، ویروس P سیب زمینی و ویروس سوالنوم نیز معروف است. عامل آن ویروس Potato virus A(PVA) است

ویروس A سیب زمینی

ویروس A سیب زمینی

نحوه انتقال

  • انتقال ویروس توسط حشرات ناقل نظیر شته ها به صورت ناپایاست
  • این ویروس از طریق تلقیح مکانیکی نیز منتقل می شود
  • با غده های بذری قابل انتقال نیست.

علائم بیماری

  • به صورت خطوط زرد روشن و پیچیدگی گیاهان سیب زمینی به همراه موزائیک خفیف ظاهر می شود
  • حاشیه برگ های آلوده موجی شده
  • برگ ها در محلی که رگبرگ ها فرو رفته و ناحیه بین رگبرگ ها باال آمده کمی خشن می شوند
  • گیاهان آلوده حالت باز شدن پیدا می کنند زیرا ساقه ها به طرف بیرون پیچ خورده اند.

روش های پیشگیری وكنترل بیماری

  • کاشت غده های بذری سالم و عاری از ویروس
  • کاشت ارقام مقاوم
  • کندن و از بین بردن گیاهان آلوده به محض تشخیص آن ها درمزرعه
  • رعایت بهداشت زراعی جهت اجتناب از انتقال مکانیکی ویروس

14- جارویی شدن سیب زمینی(broom witches Potato)

عامل بیماری عامل بیماری فایتوپالسماست و قبال به اشتباه جز بیماری های ویروسی در نظر می گرفتند.

جارویی شدن سیب زمینی(broom witches Potato)

جارویی شدن سیب زمینی(broom witches Potato)

 نحوه انتقال

  • از طریق غده، سس و پیوند قابل انتقال است
  • چند گونه زنجره نیز به عنوان ناقلین این بیماری گزارش شده اند

 

علائم بیماری

  • گیاهان آلوده رنگ پریده
  • کوتولگی
  • حاشیه برگ ها اغلب زرد مایل به قرمز
  • این گیاه تعداد زیادی ساقه و شاخه های باریک و دوکی شکل تولید می کنند.
  • اغلب بوته های آلوده غده های کوچک، زنجیره وار و یا به صورت دانه هایی در امتداد استولن تشکیل میدهند.

روش های پیشگیری وكنترل بیماری

  • استفاده از غده های عاری از بیماری
  • حذف بوته هایی که عالیم بیماری را نشان می دهند
  • استفاده از حشره کش های مناسب برای از بین بردن زنجره های ناقل و جلوگیری از گسترش بیماری

15- نماتد مولد غده

نماتد مولد غده به تعداد زیادی از گیاهان زراعی و علف های هرز حمله می نماید. عامل بیماری عامل بیماری نماتد Meloidogyne javanica می باشد.

نماتد مولد غده

نماتد مولد غده

علائم بیماری

  •  باز ماندن گیاه از رشد
  • زردی
  • کلروز
  • مرگ گیاه
  • گیاهان آلوده در دماهای باال (در ساعات گرم روز) و تحت فشار رطوبتی زود پژمرده می شوند
  • ممکن است آلودگی ایجاد شده توسط نماتدها هیچ عالئم هوایی در بر نداشته باشد
  • باعث ایجاد گال هایی برروی ریشه گیاه می گردد
  • تمام گونه های Meloidogyne باعث ایجاد برآمدگی و گال هایی روی سطح غده های آلوده و ریز شدن آن ها می گردند.

روش های پیشگیری وكنترل بیماری

  • تناوب زراعی می تواند در کاهش جمعیت نماتد ها مفید باشد
  • آیش مزارع آلوده به نماتد
  • از بین بردن بقایای سیب زمینی های آلوده برای کاهش جمعیت نماتدها
  • استفاده از گیاهان تله در کاهش جمعیت نماتدها

 

منابع

  • Jessica Rupp, Extension Plant Pathology Specialist, Department of Plant Sciences and Plant Pathology
  • Barry Jacobsen, Associate Director and Head, Montana Ag Experiment Stations, Department of Research Centers