حلقه برداری (Girdling) درختان میوه ، جنبه ها و مزایای آن در باغبانی

محمد رضا زرهون
9 اسفند, 1400
11 دیدگاه
3 دقیقه زمان مطالعه

تبر زدن درخت گردو برای باردهی

کشاورزان هزاران سال است که برای افزایش تولید محصولات زراعی استفاده از روش حلقه برداری (Girdling) و تکنیک های مربوط به آن را در باغبانی استفاده میکنند. تئوفراستوس (285 قبل از میلاد) به هرس ریشه، بستن ساقه‌ها و سایر روش‌های به اصطلاح«تنبیه درختان» برای تسریع بارآوری اشاره دارد. آلبرتوس مگنوس (1193-1280) به روش حلقه برداری اشاره کرده است و این موضوغ همچنین در کتابچه راهنمای رشد سیب فرانسوی در قرن شانزدهم توضیح داده شده است (اشپیگل-روی 1976)

درختان میوه ممکن است به عنوان سیستمی از محل مصرف و محل ذخیره / تولید (برگ ها، اندام های تولیدمثلی و ریشه) دیده شوند که از طریق اندام های آوندی (تنه، شاخه ها،و…) به هم متصل شده اند.

روش حلقه برداری یا (Girdling) اساساً مداخله ای در انتقال آبکش بین شاخ و برگ (از محل تاج یا همان Canopy)و ریشه است و نقش آن در واقع تلاشی برای دستکاری توزیع فتوسنتاز، مواد مغذی معدنی و تنظیم کننده های زیستی گیاهی.

حلقه برداری و تکنیک های مشابه (جدول 1.2) همچنین در تحقیقات فیزیولوژیکی در مورد فرایندهای انتقال در گیاهان عالی مورد استفاده قرار گرفته‌است.

جدول 1.2 انواع حلقه برداری و تکنیک های مرتبط.

روش Cincturingبریدن یک ناحیه بسیار باریک به طور کامل دور تنه یا شاخه هدف.
روش حلقه برداری (Girdling)روشی که طی آن حلقه ای از پوست (یا در برخی موارد، پوست درخت و چوب صنوبر) از تنه یا شاخه درخت جدا می شود
گوشه بری بالای جوانه (Notching)یک برش کم عمق روی چوب درست بالای یک جوانه.
گوشه بری پایین جوانه (Nicking)یک برش کم عمق روی چوب که مستقیماً پایین یک جوانه قرار دارد
حلقه برداری روش Ringingشکلی از حلقه برداری که در آن برش با چاقوی هرس یا ابزاری مشابه در اطراف یک تنه یا شاخه، به همراه یا بدون برداشتن یک حلقه از پوست انجام می شود.
روش Scoringشکلی از حلقه برداری که در آن یک برش باریک با چاقوی هرس یا ابزاری مشابه در اطراف یک تنه یا شاخه ایجاد می شود.
روش فشرده سازی یا خفگی (Strangulation)فشار دادن پوست تنه یا شاخه ها با استفاده از سیم فولادی

البته روش های حلقه برداری متعددی چون حلقه برداری شیمیایی، حلقه برداری گرم، حلقه برداری سرد و… نیز وجود دارند

نحوه اثر و مشکلات حلقه برداری

حلقه برداری دارای اثرات فوری و دراز مدت و اثرات موضعی و همچنین می تواند اثراتی با درگیری کل گیاه داشته باشد. مطالعات باغبانی و فیزیولوژیکی به جنبه های مختلف مستقیم و غیرمستقیم حلقه برداری با سیستم های گیاهی متعدد پرداخته است. پاسخ کلی درخت به این روش از یک الگوی شناخته شده پیروی می کند. گیاه شناسان برای بیش از 200 سال انواع مختلفی از آزمایش های حلقه برداری را انجام داده اند و نتایج اساساً یکسان بوده است.
یعنی، اثر اولیه آن مسدود کردن جریان رو به پایین محصولات فتوسنتزی در این روش است، در حالی که انتقال آب و مواد معدنی از ریشه ها به سمت تاج درخت مستقیماً تحت تأثیر قرار نمی گیرد.

دو عامل اصلی کاربرد گسترده حلقه برداری را محدود می‌کند: (1) مشکلات مربوط به تعیین زمان‌بندی بهینه و شرایط محیطی برای هر گونه و مکان و (2) عدم قطعیت در مورد تأثیر این روش روی درختان و ترس از ایجاد آسیب شدید یا حتی کشنده توسط درمان های منفرد یا مکرر. با وجود این ملاحظات، حلقه برداری حتی امروزه به طور گسترده در مورد انگور، مرکبات، سیب، هلو و سایر محصولات درختان میوه استفاده می شود، عمدتاً به منظور بهبود تشکیل میوه، اندازه و کیفیت میوه (مثال در جدول قید شده است). توسعه سایر روش‌های کشاورزی، مانند درمان‌های تنظیم‌کننده رشد، همیشه یک جایگزین کارآمد برای حلقه برداری در باغبانی تجاری ارائه نکرده است.

حلقه برداری (Girdling) درختان میوه ، جنبه ها و مزایای آن در باغبانی

تصویر شماتیک یک حلقه برداری، بریدن پوست در تنه درخت مرکبات

 

تأثیر حلقه برداری بر عملکرد میوه. شدت پاسخ با تعدادی علامت (+) نشان داده می شود.

نام محصولاثرتوضیحات
سیب++
++
+
سال دوم و سوم
کاهش اندازه درخت
محدود کردن رشد درخت
آووکادو+++
+++
افزایش تعداد میوه
کاهش رشد درخت
مرکبات+++
+++
افزایش تشکیل میوه
کاهش محصول در همان سال
انبه+++کاهش رشد رویشی

مفاهیم و تکنیک های حلقه برداری

روش‌های مختلف حلقه برداری مانند تکنیک‌های زخم مکانیکی، از طریق ایجاد فشار توسط سیم‌های فولادی، تا روش های شیمیایی با استفاده از محلول‌های مورفاکتین، متغیر است. همچنین حلقه برداری در تحقیقات فیزیولوژیکی عمدتاً با گیاهان علفی مورد استفاده قرار گرفته و هنوز هم مورد استفاده قرار می گیرد. در این گونه مطالعات برای ساقه یا دمبرگ برگ اعمال می شود. البته روش های دیگری مانند حلقه برداری گرمایی و سرمایی هم وجود دارند که اگر علاقمند بودید می توانید با جستجوی کلمات Heat girdling و Cold girdling این موارد را شناسایی و اطلاعات جامع تری از آن ها پیدا کنید

نوع حلقه برداری اعمال شده به ویژه عرض آن بسیار مهم است و باید با توجه به اثرات مورد نظر انتخاب شود.

به هیچ عنوان کامبیوم و بافت های عمیق تر نباید در روش های منظم حلقه برداری باغبانی آسیب ببینند. آسیب به کامبیوم از تشکیل پل های کالوس (تودۀ پینه ای که از لایه های زایندۀ پایه ایجاد می شود) در آن ناحیه جلوگیری می کند و آسیب آوند چوبی در تامین آب و مواد معدنی به تاج درخت اختلال ایجاد می کند. علاوه بر این، برش و آسیب در آوند چوبی از بازیابی کامل سطح بریده شده جلوگیری می کند.

الف. ناحیه حلقه برداری  (site girdling)

اغلب این سوال مطرح می شود که آیا حلقه برداری تنه و حلقه برداری شاخه های اصلی اثرات یکسانی دارند؟ در انگور، حلقه برداری در شاخه های یک یا دوساله نتایج بهتری نسبت به حلقه برداری تنه داشت، اما به طور کلی، همه محل‌های حلقه برداری نتایج مشابهی بوجود می آورند

با این حال، حساسیت درخت به حلقه برداری باید در نظر گرفته شود. هر گاه خطر آسیب شدید به درخت وجود دارد باید این نکته را رعایت کرد که نباید همه شاخه های اصلی را حلقه برداری کرد و باید به یک شاخه اصلی کفایت کرد

این روش حلقه برداری ناحیه ای ، از گرسنگی ریشه جلوگیری می کند و آسیب احتمالی را کاهش می دهد. در درختان آووکادوی به اصطلاح خجالتی که باردهی ندارند، روش معمول این است که هر سال فقط نیمی از ساقه یا شاخه های بزرگ را حلقه برداری میکنند.

ب. مورفولوژی حلقه برداری

مقالات گیاه شناسی کلاسیک مورفولوژی حلقه برداری و اثر بهبود کنندگی آن را توصیف می کند. همانطور که در بالا ذکر شد،حلقه برداری اساساً شامل یک برش از طریق آبکش است. در بیشتر موارد شامل برداشتن نواری از پوست از محیط تنه یا شاخه است.

فاکتوری که باید در نظر گرفته شود عرض حلقه است. حلقه 3 میلی متری باعث مرگ نسبی شاخه های تابستانی در پسته میگردد زیرا سرعت بسته شدن ناحیه حلقه برداری بسیار کند بود . ایجاد خراش (Scoring) برای افزایش وزن حبه های انگور به طور قابل توجهی کمتر از حلقه برداری با عرض 4.8 میلی متر بود. حلقه های تا عرض 5 میلیمتر به درختان پرتقال شاموتی که در پنج تاریخ در طول سال ایجاد شده بودند آسیبی وارد نکردند.

به عنوان یک قاعده، یک حلقه گسترده تر اثر طولانی تری ایجاد می کند، اما خطر آسیب به درخت را افزایش می دهد. بنابراین، حلقه‌های نسبتاً گسترده باید فقط برای درختان قوی و نیرومندی که قادر به ادامه درمان هستند اعمال شود.

ج. خسارت

پرورش دهندگان اغلب حلقه برداری را یک تکنیک خطرناک می دانند. در واقع، گاهی اوقات آسیب یا حتی مرگ درختان مشاهده می شود. گاهی اوقات، رشد تنه و رشد کلی درخت ممکن است به تاخیر بیفتد، حتی اگر هیچ آسیب خارجی ظاهر نشود. شایع ترین علامت آسیب، کلروز برگ و به دنبال آن ریزش برگ است که ممکن است حتی چندین ماه پس از حلقه برداری رخ دهد.

میزان ریزش برگ تعیین کننده توانایی درخت برای بازیابی است. اگر ریزش برگ شدید باشد، درخت به سرعت تخریب می شود. آسیب حلقه برداری در مواردی که درختان ضعیف هستند و در شرایط نامساعد رشد می کنند، بارزتر است.

زخم می تواند باعث توسعه اتیلن و/یا ترشح رزین شود. در برخی موارد، آسیب در ناحیه حلقه برداری شده مربوط به بیماری ها، عمدتاً بیماری های ویروسی است. در موارد شدید، شاخه ها خشک می شوند و کل درخت از بین می رود.

گرسنگی ریشه زمانی که یک حلقه برداری از کل تنه یک مشکل جدی است. در نهال‌های مرکبات جوان، سرعت تنفس ریشه‌ها بلافاصله پس از حلقه برداری کاهش یافت که با کاهش تدریجی محتوای نشاسته ریشه‌های اصلی همراه بود.

د . گلدهی

اعتقاد بر این است که فلوریژن ، که امروزه بیشتر “محرک گل” نامیده می شود، از طریق آبکش حرکت می کند. حلقه برداری به طور گسترده در تحقیقات گلدهی به عنوان وسیله ای برای قطع حرکت محرک گل و همچنین برای تعیین زمان و سرعت دقیق این حرکت استفاده شده است. در میان درختان میوه، حلقه برداری بیشتر با انبه برای نشان دادن نقش برگها در تامین محرک گل استفاده شده است.

در مطالعه اخیر در مورد گلدهی نشان داد که حلقه برداری با حرکت ساکارز به داخل ریشه تداخل دارد و در عین حال حرکت سیتوکینین ها را از ریشه به اندام هوایی کاهش می دهد. بنابراین به نظر می رسد که حلقه برداری یک ابزار کارآمد برای مطالعات فیزیولوژیکی در گیاهان علفی و چند ساله باقی بماند.

القای گل و جوانی

حلقه برداری و تکنیک های مشابه در تلاش برای القای گلدهی زودتر درختان نهال سیب استفاده شده است. بیشترین پاسخ مثبت با درختانی به دست آمد که در آستانه گلدهی بودند یا قبلاً تعداد کمی گل تولید کرده بودند. در تحقیقات Way مشخص شد که به ثمر رساندن نهال های سیب 4 تا 7 ساله در القای گلدهی موثرتر از به ثمر رساندن نهال های 3 ساله بود. حلقه برداری شاخه های درختان سیب بالغ به طور قابل توجهی تشکیل جوانه گل را افزایش داد. در حالی که حلقه برداری بین 10 تا 15 بهمن (حدوداً) از تشکیل گل در سال بعد جلوگیری کرد.

تشکیل میوه

میوه دهی یک فرآیند حیاتی در کشت است. ماندگاری میوه‌های جوان یا ریزش آنها یک رویداد فیزیولوژیکی عمده است که در نتیجه انواع عوامل درونی و محیطی ایجاد می‌شود. حلقه برداری، نزدیک به شکوفه یا در حین شکوفایی، باعث افزایش تشکیل میوه در بسیاری از محصولات درختی می شود که عمدتاً با کاهش ریزش میوه ها مانند مرکبات، سیب، زیتون و خرمالو همراه می باشد. از طرف دیگر، در آووکادو، حلقه برداری به منظور افزایش تشکیل میوه معمولاً در پاییز قبل استفاده می شود.

سطح کربوهیدرات یکی از عوامل محدود کننده تشکیل میوه است. از آنجایی که حلقه برداری باعث تجمع کربوهیدرات ها در تاج درخت می شود، اثراین روش بر روی میوه دهی ممکن است در نتیجه افزایش عرضه کربوهیدرات به اندام های تولید مثل باشد. در آووکادو، باعث افزایش سطح کربوهیدرات در مادگی می شود.

در گل‌های پرورش‌یافته، افزودن قند به محیط باعث افزایش رشد لوله گرده و نفوذ آن به تخمک می‌شود. این نشان می دهد که حداقل در آووکادو، حلقه برداری با افزایش سطح کربوهیدرات در مادگی بر روی میوه تاثیر می گذارد، که باعث رشد سریعتر لوله های گرده می شود.

اندازه میوه

اثر مثبت حلقه برداری بر اندازه میوه به خوبی به اثبات رسیده است وبرای این منظور به طور گسترده در انگور استفاده می شود. افزایش اندازه میوه ناشی از این روش در هلو، شلیل، انبه، آووکادو، زیتون و خرمالو نیز گزارش شده است. كمتر اثر حلقه برداری بر اندازه میوه در سیب مشاهده شد. در تاکستان های انگور پس از پایان میوه دهی به منظور جلوگیری از تأثیر بر تعداد میوه از این روش استفاده میکنند.

تاثیر حلقه برداری بر کیفیت میوه

نام محصولنوع تاثیر
سیبافزایش TSS و اسیدیته، کاهش محتوای کلسیم
- افزایش رنگ میوه
آووکادونرم تر شدن پوست و تاثیر بروی پارامترهای مختلف میوه
مرکباتبهبود رنگ میوه، TSS / اسید
- افزایش ساکارز میوه
- تاثیر بروی پارامتر های مختلف میوه
زیتونافزایش محتوای روغن

برای حلقه برداری زمانی که 50 درصد حبه ها 4 تا 5 میلی متر قطر داشتند، احتمال از هم پاشیدن حبه ها را کاهش داد و اندازه حبه ها را بهبود بخشید. افزایش اندازه حبه انگور ناشی از این روش معمولاً با درمان GA3 ترکیب می شود. در هلو و شلیل، حلقه برداری قبل از مرحله دوم رشد میوه (سخت شدن بافت میوه) مؤثرتر است. این روش باعث کوتله شدن زمان دوره دوم رشدی در این درختان می شود و باعث می شود که اوج رشد میوه زودتر در فصل اتفاق بیافتد. همچنین باعث میشود وزن میوه 22 تا 25 درصد افزایش یابد

ضخیم شدن شاخه بالای ناحیه حلقه برداری شده نارنگی هیبریدی جوان.

 

نتایجی که اظهار شده

حلقه برداری دارای طیف وسیعی از اثرات باغبانی است. همانطور که در بالا توضیح داده شد، تمام مراحل رشدی و تولیدمثلی تحت تأثیر این پدیده قرار می گیرند: گلدهی، تشکیل میوه و رشد و در بسیاری از موارد، بلوغ و کیفیت میوه.

مطالعات متعددی تجمع کربوهیدرات ها را در اندام های تاج درخت در بالای ناحیه حلقه برداری و کاهش همزمان کربوهیدرات ها در زیر این ناحیه را گزارش کرده اند که اغلب منجر به گرسنگی ریشه می شود. انبوه کربوهیدرات ها در تاج پوشش، ماده خشک و انرژی اضافی را برای فرآیندهای تولیدمثلی فراهم می کند که نیاز به انرژی و ماده خشک بالایی دارند. این شامل تمام مراحل تولید مثلی است که در بالا ذکر شد، بنابراین توضیحی برای اثرات مثبت این روش در تمام این مراحل ارائه می شود.

حلقه برداری (Girdling) درختان میوه ، جنبه ها و مزایای آن در باغبانی

مدلی که اثرات حلقه برداری را بر جریان کربوهیدرات ها و هورمون ها در درختان میوه نشان می دهد. فلش ها جهت انتقال را نشان می دهند نه محل انتقال در آوند.

 

فعالیت هورمون ها، همچنان نامشخص

از سوی دیگر، شواهدی مبنی بر دخالت هورمون‌های گیاهی در اثرات ناشی از حلقه برداری، تا حدودی مبهم و ناقص است. با این وجود، روابط زیر را می توان به تصویر کشید. به نظر می‌رسد اکسین‌هایی که به صورت پایه‌ای منتقل می‌شوند. در بالای این ناحیه تجمع می‌یابند و در بسیاری از موارد رشد بیش از حد را بلافاصله در بالای ناحیه حلقه برداری تحریک می‌کنند. در همان زمان، به نظر می رسد که این کار باعث کاهش عرضه ی سیتوکینین به تاج درخت می شود. این ممکن است مسئول مهار اغلب مشاهده شده رشد ساقه باشد.

شواهد دیگری نیز به نقش سیتوکینین ها به عنوان تنظیم کننده رشد شاخساره اشاره می کند. از آنجایی که احتمالاً سیتوکینین ها در ریشه تولید می شوند و از طریق آوند چوبی به سمت بالا منتقل می شوند. به نظر نمی رسد کاهش عرضه سیتوکینین ها به تاج در درختانی که حلقه برداری شدند ناشی از انسداد محل باشد. بلکه ناشی از تأثیر غیرمستقیم بر تولید سیتوکینین است، که احتمالاً توسط گرسنگی ریشه به طور کلی، اثر این روش بر فرآیندهای مرتبط با ریشه نیاز به توجه دقیق تری دارد.

منبع

این مطلب از مقاله ای ترویجی با نام Girdling: Physiological and Horticultural Aspects نوشته ی Goren و همکاران که در سال 2010 منتشر شده است، ترجمه شده است. جهت دانلود این مقاله در نسخه اصلی کلیک نمایید

شما هم اگر نظری در این رابطه دارید . ممنون میشیم با ما در  میان بزارید