بیماری لکه سیاه سیب شناسایی و مبارزه با آن

لکه سیاه سیب از نظر اقتصادی مهم ترین بیماری باغهای سیب است و در سرتاسر مناطق سیب خیز جهان شیوع دارد،

در مناطقی که در ماهای بهار و اوایل تابستان هوا مرطوب  و خنک است خسارت بیماری شدید تر است.

علائم بیماری لکه سیاه سیب

علاوه بر خسارت مستقیم به میوه، موجب ریزش زودهنگام برگ های آلوده،

کاهش محصول و تقلیل جوانه ها در سال بعد می شود.

بیماری لکه سیاه سیب به برگ، دمبرگ، کاسبرگ، میوه، دم میوه و گاهی شاخه و فلس جوانه حمله می کند.

بارزترین نشانه های بیماری روی برگ و میوه مشاهده می شوند.

همزمان با بازشدن جوانه ها و ظهور برکهای جوان،رویه زیرین برگها در معرض آلودگی قرار می گیرد و اغلب اولین لکه های بیماری در آنجا به وجود می آیند.

با بازتر شدن برگها هر دو سطح آنها در معرض آلودگی قرار گرفته،لکه های بیماری در هر دو رويه آنها ظاهر می شوند.

لکه های اولیه بیماری، حالت مخملی، رنگ سبز زیتونی تا قهوه ای و حاشیه نامشخص دارند.

به تدریج حاشیه لکه ها واضح شده، ممکن است چند لکه به هم بچسبند و به رنگ تیره در آیند.

هر چه سن برگها بیشتر شود،بافتهای محل لکه ها نیز ضخیم تر می شوند و پهنک برگها بدشکلی پیدا می کنند.

آلودگی میوه ها

گاهی لکه ها تا آخر فصل رویش، روی برگ باقی می مانند.

گاهی سلولهای بشره، بافت پارانشیم نزدبانی و مزوفیل زیر محل لکه ها، قهوه ای و منهدم می شود.

در این حالت لکه های بیماری از سطح بالا تا پایین تداوم پیدا کرده،در دو سطح برگ نمایان می شوند. روی هر برگ از یک تا چندصد لكه بیماری ممکن است بروز کند.

لکه های بیماری روی میوه های جوان شبیه لکه های روی برگ هستند، ولی وقتی میوه های آلوده و لکه دار بزرگ می شوند،

لکه ها به تدریج به رنگ قهوه ای در آمده، بافت میوه در محل این لکه ها چوب پنبه ای می شود.

آلودگی های زود هنگام میوه های جوان موجب انهدام و مرگ بافتهای مریستمی اطراف لکه ها در سطح میوه و توقف رشد این قسمتها می شود

و به دلیل رشد بافت قسمتهای سالم، میوه ها ناهمگن و در این قسمتها ترک خورده و شکاف برداشته، بدشکل می شوند.

وقوع آلودگی های اواخر فصل تابستان و اوایل پاییز،معمولا در باغ نمایان نمی شود و بلکه آنها به شکل نقطه ها یا لکه های کوچک در سردخانه آشکار می گردند.

در سرشاخه های یک ساله ارقام حساس سیب آلوده، ابتدا جوشهایی به قطر ۳ تا ۴ میلی متر ظاهر می شوند.

کوتیکول سطح این جوشها بعدا می ترکد و جوشها به شکل لکه های تیره رنگ در می آیند.این لکه ها روی شاخه های ۲ تا ۳ ساله به هم چسبیده، وضعیت پوستهای گرفته،

شانکر مانند می شوند که در پاییز به وضوح قابل دیدن هستند.

عامل بیماری

قارچ عامل بیماری Venturia inaequalis است و شکل غیر جنسی آن Spilocaea pomi نام دارد.

این قارچ از رده Loculoascomycetes، راسته ی Pleosporales و تیره ی Venturiaceae می باشد.

اسکوکارپهای قارچ در استرومای تشکیل شده در برگها یا میوه های  ریخته شده کف باغ،

در سطح مقابل رویه مستقر در زمین، به طور منفرد تشکیل می شدند

و به رنگ قهوه ای متمایل به سیاه، و کروی شکل به قطر ۹۰ تا ۱۵۰ میکرومتر هستند.

داخل پریتس های دروغی، بافتی شبه پارانشیمی و پارافین های دروغی وجود دارد.

در در پرينس دروغی، ۵۰ تا ۱۰۰ آسک استوانه ای با پایه کوتاه به وجود می آید که هر یک از آنها دارای ۱ آسكوسپور است.

دیواره آسکها نازک و دوغشایی است.

آسكوسپورها به رنگ سبز متمایل به زرد تا قهوه ای و دو سلولی هستند و سلول بالایی کوتاه تر و پهن تر از سلول پایین است.

اطلاق inaequalis به این قارچ به دلیل همین نامساوی بودن دو سلول آسكوسپورهاست.

کنیدی های قارچ عامل این بیماری به رنگ زیتونی متمایل به زرد،

یک یا دو سلولی، منفرد، انتهایی و تخم مرغی تا سرنیزه ای و بعضا با شکل نامنظم هستند.

کنیدی ها به توالی روی کنیدیوفور تشکیل می شوند و اثر افتادن هر کنیدی روی کنیدیو فور به صورت حلقه ای باقی می ماند.

کنیدیوفورها (آنه لوفورها) از میسلیوم های قهوه ای بندبند به وجود می آیند.

کنیدیوفورها، افراشته، بدون بند یا دارای یک بند و به رنگ قهوه ای هستند.

کنیدی های قارچ عامل بیماری، در بهار و تابستان در لکه های روی برگها و میوه ها، مکرر تشکیل می شوند.

قارچ عامل بیماری لکه سیاه سیب، هتروتالیک دو قطبی است و سویه های با تیپهای جنسی مخالف،

می توانند تولید گامتانژها، یعنی آنتریدی و آاگونی کنند که بعدا آسکها را به وجود می آورند

روش های مبارزه با لکه سیاه سیب

انتخاب ارقام متحمل یا مقاوم:

تقریبا تمام ارقام سیبهای محلی و معروف که در ایران از آنها استفاده میشود

به بیماری لکه سیاه سیب حساس هستند.

سیب های قندک، گلاب، شمیرانی، مورویی، شفیع آبادی و شیخ احمد بسیار حساس و زرد و قرمز لبنانی کمتر حساس هستند.

از بین ارقام خارجی، چند رقم سیب بسیار مقاوم به لکه سیاه وجود دارد،

ولی تقریبا همه ارقام مشهور خارجی که معمولا به طور تجاری و در سطح وسیع، در کشورهای خارج،

از آنها استفاده می شود در گستره متفاوت، به بیماری حساس هستند.

برای احداث باغهای جدید باید سعی شود حتی الامکان و با توجه به جميع جهات از ارقام مقاوم یا متحمل استفاده شود.

اقدامهای بهداشتی:

در باغهای کوچک، جمع آوری و انهدام برگهای ریخته بر کف باغهای سیبی که سابقه آلودگی به بیماری لکه سیاه دارند میسر و در کاهش مایه اولیه مؤثرند.

در باغهای وسیع سیب، پاشیدن کودهای نیتروژن دار مانند اوره،

در پاییز روی برگهای آلوده کف باغ، باعث تسريع فساد برگها و درنتیجه،

کاهش مایه زمستان گذران قارچ عامل بیماری می شود.

اقدامهای زراعی:

برخی عملیات زراعی به کاهش شدت بیماری لکه سیاه سیب کمک می کند،

احداث باغهای سیب در شیبهای ملایم جنوبی و رعایت فاصله کافی بین درختها موجب می شوند

که تابش آفتاب به درختها و جریان هوا بین تاج آنها بیشتر شود و در نتیجه شاخسارهها بعد از هر بارندگی زودتر خشک شوند.

همچنین هرس مرتب درختها به گونه ای که قسمتهای داخلی تاج درخت به قدر کافی خالی شوند، مفید است.

سمپاشی درختان با قارچکشها:

کاپتان، زیرام، مانکوزب، مانب، دودین، بنومیل، بيترتانول (بایکور)، نواریمول (تریمیدال) و استروبی (کرزوکسیم- متیل)، لکه سیاه را به خوبی کنترل می کنند.

بهتر است از قارچکشهای گروه دی تیوکارباماتها، دودین و بنومیل کمتر استفاده می شود

مبارزه شیمیایی با لکه سیاه سیب بر این اساس است که درختان از زمان شکفتن جوانه هایشان تا تخلیه کامل اسکوسپورهای پریتس های دروغی قارچ بعد از بارش باران،

با قارچ کشهای مؤثر به خوبی سمپاشی شوند.

چنانچه این سمپاشيها دقیق انجام و از عفونتهای آسكوسپوری جلوگیری شود،

به احتمال زیاد، دیگر آلودگیهای ثانوی که از کنیدی ها منشاء می گیرند، روی نمی دهند.

اگر عفونتهای آسكوسپوری اتفاق بیفتند،

سمپاشی درختها تا آخر دوره رویش (در صورت فراهم بودن شرایط لازم برای وقوع عفونت) باید انجام شود.

در کشورهای خارجی  که رطوبت هوا و بارش باران در بهار و تابستان زیاد است،

از زمان شکفتن جوانه ها و نمایان شدن انتهای برگهای سبز (مرحله نوک سبزی) تا ریزش کامل گلبرگها هر ۵ تا ۷ روز یکبار درختان باغ سمپاشی می شوند

و چند سمپاشی دیگر بعد از آن هر ۱۰ تا ۱۴روز یک بار با قارچکشهای مؤثر انجام می شوند.

در سالهای اخیر در این کشورها با استفاده از دستگاههای الکترونیکی و تعیین اوقات وقوع عفونت، تعداد سمپاشیها را به حداقل رسانده اند.

این روش که «نظام اخبار» نامیده می شود براساس:

(۱) تعیین دوره خروج آسكوسپورها از پریت های دروغی؛

(۲) طول دوره خیس بودن اندامهای درختان سیب (برگ، میوه و سرشاخه ها)؛

(۳) دمای محیط باغ استوار است. در این روش به کمک جدول میلز

زمان وقوع عفونت مشخص و سمپاشی درختان به هنگام ضرورت آغاز می گردد.

جدول میلز ساعاتی را نشان میدهد که لازم است برگهای درختان سیب،

به طور مستمر در دامنه حرارتی ۶ تا ۲۵ درجه سانتی گراد) خیس باشند، تا عفونتهای آسكوسپوری در برگها روی دهند.

در مناطق کم باران ایران، معمولا با ۳ تا ۴ دفعه سمپاشی درختان می توان بیماری لکه سیاه سیب را کنترل کرد.

دفعه اول

در اوایل بهار موقعی که جوانه های درخت می شکنند و انتهای سبز برگها نمایان می شود؛

دفعه دوم

۱۰ تا ۱۴ روز بعد به هنگام پیدا شدن دسته های گل و قبل از باز شدن آنها ؛

دفعه سوم

در پایان دوره گلدهی یعنی بعد از ریزش کامل گلبرگها و دفعه چهارم ۱۴ روز بعد از دفعه سوم.

توضیح اینکه این سمپاشيها هنگامی ضروری اند که در مواقع خیس بوده باشند.یاد شده هوا بارانی باشد و اندامهای درخت حداقل برای مدتی که در جدول میلز آمده است خیس بوده باشد