بیماری پوسیدگی گل آذین نخل خرما و مبارزه با آن

محمد رضا زرهون
11 فروردین, 1398
بدون دیدگاه
3 دقیقه زمان مطالعه

پوسیدگی گل آذین نخل خرما ، نخستین بار در سال ۱۹۲۴ پوسیدگی گل آذین درخت خرما در نخلستانهای شهر بنغازی کشور السی توجه اسکاته و مانو جینی، کارمندان ایتالیایی اداره کشاورزی آن شهر را به خود جلب کرد. نامبردگان نمونه هایی از گل آذینهای آلوده خرما را برای کاوارا (محقق ایتالیایی) ارسال داشتند

بیماری پوسیدگی گل آذین نخل خرما

کاوارا قارچ عامل بیماری را به افتخار دو کارشناس فوق الذکر Maginiclla. scottac نام نهاد. پوسیدگی گل آذین نخل خرما که به آن خامج هم گفته می شود، یکی از بیماریهای مهم نخل خرما در سراسر منطقه دجله و فرات مخصوصا در نواحی بين بغداد و سواحل خلیج فارس است و هر ساله – مخصوصا در سالهایی که هوا خنک و بارندگی زیاد است – خسارت هنگفتی به این محصول وارد می سازد.
در ایران این بیماری سابقه طولانی دارد و شیوع آن تاکنون از مناطق خرماخیز اهواز، بلوچستان، فارس، قصر شیرین و اصفهان گزارش شده است.

مطالعات انجام شده در خوزستان نشان می دهند که شیوع بیماری لکه ای است، یعنی در یک نخلستان، بعضی از درختها به شدت آلوده اند، در حالی که در درختهای مجاور آلودگی دیده نمی شود. شدت بیماری از سالی به سال دیگر نیز بسیار متفاوت است. در سال ۱۳۷۳، میزان آلودگی درختان خرما به بیماری پوسیدگی گل آذین در شادگان ۱۴۳، در اهواز ۱۳٫۳ و در بهبهان ۹٫۶ درصد تعیین شد.

نشانه های بیماری

علایم این بیماری موقع ظهور اسپاتهای نخل خرما بروز می کنند. این زمان در خوزستان معمولا مصادف با اواسط اسفند تا هفته دوم فروردین است. در این مواقع روی غلاف ناشکفته گل آذین (اسپات) – بیشتر در قسمت انتهایی آن- لکه های کم رنگ متمایل به قهوه ای تشکیل می شوند.

این لکه ها را در مواقعی که اسپات ها زیر قاعده برگها نهفته اند نیز می توان دید. اسپات های به شدت آلوده ممکن است اصلا نشکفند و گل آذینهای داخل آنها قهوهای و فاسد شوند. بعد از شکاف برداشتن اسپات، نشانه های بیماری به صورت لکه های قهوه ای روی انشعابات گل آذین هم دیده می شوند (عکس ۶-۳۱). در مواردی که آلودگی شدید باشد، تمام سمتهای گل آذین قهوه ای و خشک می شوند. این حالت بیشتر در گل آذینهای نر دیده می شود.

پوسیدگی گل آذین نخل خرما

عامل بیماری

عامل بیماری .Mauginiella scattae Cav از راسته Moniliales و رده قارچهای ناقص است. پر گنه قارچ در محیط کشت، کم پشت و سفیدرنگ است ؛ خیلی زود کنیدی های قارچ که از نوع آرترسبورند و به تعداد زیاد تشکیل می شوند، روی پرگنه قارچ را می پوشانند و به آن منظره پودری می دهند. آرترسپورها از تقطيع ریسه ها به وجود می آیند و بیشتر آنها ۱ تا ۲ یاخته ای اند. پر گنه های قارچ که در شرایط مرطوب در سطح داخلی یا خارجی اسپاتها تشکیل می شوند هم ویژگیهای مذکور را دارند.

چرخه بیماری

قارچ عامل بیماری در طبیعت به صورت میسلیوم در حال رکود درون بافتهای اسپات یا رشته های حامل گلچه های عفونی باقیمانده روی درخت یا ریخته شده روی زمین زمستان گذرانی می کند. در پاییز که دما کاهش یافته و بارندگی شروع می شود (در شرایط اقلیمی خوزستان) میسلیوم فعال می شود و پر گنه های آن به صورت لایه سفیدرنگی در محل عفونی اندامهای مذکور به وجود می آیند. کنیدی های فراوان تولید شده از این پرگنهها در خلال پاییز و زمستان در بن دمبرگها و الياف اطراف آنها مستقر شده و موجودند.

حال اگر در اسفندماه یا اوایل بهار اسپات های در حال خروج با کنیدی ها تماس پیدا کنند و شرایط وقوع عفونت (رطوبت و دمای مناسب فراهم باشد، کنیدی ها جوانه زده، لوله های تندشی آنها در اسپات ها و گل آذین نفوذ کرده، عفونت ایجاد می کنند

مبارزه

1.اعمال اقدامات بهداشتی :

توصیه می شود در اولین فرصت بعد از برداشت محصول، تمام اسپات ها، خوشه ها و دیگر اندامهای آلوده باقیمانده روی درخت یا ریخته شده بر کف باغ را به طور کامل جمع آوری کنند و در خارج از باغ بسوزانند.

٢. استفاده از قارچ کشها:

از میان قارچکشهای آزمایش شده در ایران تیوفنات متیل، تیابندازول، تری دی مورف و پروپیکونازول تأثیر بهتری در کنترل بیماری داشته اند.برای مبارزه شیمیایی با بیماری پوسیدگی گل آذین نخل خرما توصیه می شود قسمتهای انتهایی درختان خرما حداقل دو بار سمپاشی شوند.

دفعه اول بلافاصله پس از برداشت محصول و اعمال اقدامات بهداشتی و دفعه دوم در اواخر زمستان یا اوایل فروردین همزمان با عبور و خروج اسپات های جوان از بن دمبرگها و الياف اطراف آنها. کنترل پوسیدگی گل آذین نخل خرما، با دو بار سمپاشی با تیوفنات متیل ۷۰ درصد پودر وتابل به نسبت یک در هزار، در حد مطلوب گزارش شده است. مقدار محلول سمی لازم برای هر اصله نخل خرما، بسته به حجم انتهایی درخت حدود ۴ تا ۵ لیتر است.

3. استفاده از ارقام مقاوم :

بررسیهای انجام شده روی ۳۰۰۰ اصله نخل خرما در شادگان، بهبهان و اهواز نشان می دهند که حساسیت ارقام نخل خرما در برابر پوسیدگی گل آذین متفاوت است و خضراوی، خاصی، استعمران (سایر) خیلی حساس؛ بریم و گنطار حساس؛ کبکاب، برحی نسبتا حساس؛ زاهدی مقاوم و دیری و حلاوی بسیار مقاومند