بررسی اهمیت، چرخه زندگی و کنترل نماتد نوک سفیدی برگ برنج

محمد رضا زرهون
11 اردیبهشت, 1400
بدون دیدگاه
3 دقیقه زمان مطالعه

اهمیت بیماری

برنج یک گیاه استراتژیک است که همانند سایر محصولات کشاورزي، مورد حمله آفات و عوامل بیمارگر مختلف از جمله نماتدها قرار میگیرد (زیارتی و همکاران، 1389). نماند نوک سفیدی برگ برنج (1942 Aphelenchoides besseyi Christie) یکی از نمادهای مهم بیماری زای برنج است.

این نماتد نه تنها از نظر اقتصادی روی میزبان اصلی خود ایجاد خسارت می کند، بلکه به جهت قابلیت پراکنش وسیع نیز حائز اهمیت است. این عامل برای اولین بار در سال ۱۹۱۵ در کیوشوی ژاپن کشف شد. در ایران اولین بار توسط خیری از حمام و لاهیجان و سپس از رشت گزارش شد.

نماتد نوک سفیدی برگ، انگل خارجی گیاه برنج است. این نماند از طریق گل به زیر پوسته شلتوک وارد شده و سن چهارم لاروی می تواند حتی در شرایط خشک ۲ تا ۳ سال در زیر پوسته شلتوک بقای خود را حفظ کند. علایم ایجاد شده روی گیاهان آلوده معمولا متفاوت است و بستگی به شرایط محیطی، رقم و خاک دارد (اسعدی و همکاران، 1393).

پراکنشها و میزبانها بیماری نوک سفید برنج، ناشی از Aphelenchoides besseyi، در بسیاری از کشورهای پرورش دهنده برنج در آسیا، آمریکای گرمسیری، اتحاد جماهیر شوروی و آفریقا در برنج مرتفع یا آبی یافت شده است. اخیراً این گزارش از مصر و کشورهای اروپایی از جمله ایتالیا و ترکیه گزارش شده است. این باعث افت عملکرد متغیر در کشورهای مختلف از 14.5 تا 46.7٪ در ژاپن شده است، 40-50٪ در ایالات متحده آمریکا، 29 تا 46٪ در تایوان، 41 تا 71 درصد در اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی شوروی و 20 تا 60 درصد در هند. وقتی سطح آلودگی گیاه بیش از 50٪ باشد، در چین، خسارت در کاهش عملکرد می تواند تا 45٪ باشد (Jamali et al, 2006).

بررسی اهمیت، چرخه زندگی و کنترل نماتد نوک سفیدی برگ برنج

بررسی اهمیت، چرخه زندگی و کنترل نماتد نوک سفیدی برگ برنج

علایم

واضح ترین علایم بیماری، پدید آمدن برگهای جدید با نوک سفید شده به طول سه تا پنج سانتی متر در طی مراحل ابتدایی رشد است. در این صورت ممکن است بخش های پایینی برگ حالت طبیعی خود را حفظ کنند یا سیزتر باشند. نام نوک سفیدی از علایم مشخصه این بیماری اقتباس شده است، سفید شدن برگ به دلیل ممانعت نماند از حرکت شیره گیاهی و قطع ارتباط سلول های آوند آبکش است.

در این وضعیت رشد سلول۔ های برگ کندتر شده و کلروپلاست از بین می رود و با | پیشرفت بیماری، نکروز ایجاد می شود . کیفیت دانه در برنج همانند سایر غلات دارای اهمیت فوق العاده است. از نظر مصرف کننده کیفیت برنج تا حدود زیادی بستگی به خواص پخت، شکل ظاهری و طعم آن دارد، کیفیت ظاهری دانه با کیفیت بازار پسندی شامل طول دانه، نسبت طول به عرضه شفافیت دانه، مقدار گچی بودن دانه و تعداد دانه های گچی است.

اهمیت اندازه و شکل دانه در نزد مصرف کنندگان مختلف، متفاوت است. به طور کلی مصرف۔ کنندگان شبه قاره هند، برنج های دانه بلند را ترجیح می دهند. ولی در جنوب شرقی آسیا تقاضا برای برنج های دانه متوسط و تا اندازهای بلند زیاد است. در مناطق گرم نیز مصرف ارقام برنج دانه کوتاه متداول است (اسعدی و همکاران، 1393).

بررسی اهمیت، چرخه زندگی و کنترل نماتد نوک سفیدی برگ برنج

بیمارگر نماتد نوک سفیدی برگ برنج

نماتد  A. besseyi، نماتدی بذر زاد بوده و می تواند به مدت چندین سال در بذور برنج زنده بماند. این نماید پراکنش وسیعی در سطح جهان دارد زیرا از طریق بذر به سادگی انتشار می یابد. با این وجود، اهمیت آن در مناطق کشورها و نواحی مختلف متفاوت است. حتی در یک ناحیه وقوع و شدت بیماری ممکن است از سالی به سال دیگر متغیر باشد و به شدت تحت تأثیر اقدامات زراعی و نوع رقم کشت شده قرار می گیرد.

بنابراین بالا بودن اینوکلوم اولیه نماند در بذر و ایجاد شرایط اقلیمی مساعد در یک فصل می تواند به وجود آورنده اپیدمی و خسارت قابل توجه در منطقه باشد. در سطح وسیع ممکن است تأثیر چشم گیری بر کیفیت پخت دانه برنج ایجاد نماید. هرچند که از نظر صفات شیمیائی تعیین کننده کیفیت شامل میزان آمیلوز و درجه حرارت ژلاتینی شدن تفاوت قابل توجهی بین شاهد و تیمارها مشاهده نشد اما با توجه به ضعیف تر بودن دانه های تیماره پس از پخت له شدگی و پیچ خوردگی در دانه های تیمار مشاهده شد که این موضوع ظاهر نامناسبی به برنج پخته شده داده و با توجه به ذائقه مصرف کننده ایرانی، مورد پسند نخواهند بود (اسعدی و همکاران، 1393).

زمان ظهور و چرخه

نماتد با زمان تولید مثل کوتاه حدود 10 روز و در دمای 25 درجه سانتیگراد وارد گلهای برنج شده و تکثیر می یابد. نماتدها به عنوان بزرگسالان و لاروهای جوان سن چهارم درون دانه های زیر لعاب به حالت آنیدروبیوز (anhydrobiosis) وارد می شوند (Kepencekci, 2013). نماتد A. besseyi علاوه بر برنج می تواند در روی علف های هرز و راتون بقاء خود را حفظ نماید. بنابر این سوزاندن کاه و کلش، از بین بردن علفهای هرز و راتون در کاهش خسارت این نماتد مؤثرند (مهدویان، 1396).

 

مدیریت بیماری

انتخاب رقم مناسب،تحقيقـي كـه روي ايـن بيمـاري در دو شــرايط كــشت غرقــابي و بــدون غرقــاب در مــورد دو رقـم Baldo و Cripto طـي سـه سـال متـوالي در پـلاتهـاي كوچـك انجـام گرفـت، نـشان داد کـه شـرايط كـشت بـدون غرقاب در تمـامي شـاخصهـاي مـرتبط بـا عملكـرد، كـاهش بيــشتري نــشان مــيدهــد. هــمچنــين رقــم Cripto از ســطح آلـودگي بيـشتري برخـوردار بـوده اسـت. در تحقيـق مـذكور، جمعيــت ۳۰۰ نمــاتود در كــشت غرقــابي، نتوانــسته كــاهش معنيداري نشان دهد اما در كشت بـدون غرقـاب بـراي هـر دو رقم مورد مطالعه، موفـق عمـل نمـوده اسـت. در مـواردي كـه جمعيت ۳۰۰ نمـاتود جـوابگـو نبـوده، سـطوح ۷۰۰،۹۰۰ و ۱۲۰۰ مؤثر ظاهر شده اند (جمالی و همکاران، 1388).

استفاده از نماتد کش، یک نماتد کش ایده آل برای کاربرد پیش کاشت برای 2 تا 4 سال روی گیاهان چند ساله موثر است. در عین حال بدون اثرات نامطلوب است. کاربوسولفان یکی از نماتد کش های سیستمیک است که عملکردی سیستمیک دارد، در دوزهای پایین موثر است، ایمن است و به راحتی قابل کنترل است، نسبتاً غیر فرار و ناپایدار، خطر عملیاتی کمی دارند (Kumar et al, 2013).

 

منابع

  1. اسعدی، س. ز.، جمالی، س.، حبیبی، ف.، و صبوری، ص. 1393. تأثیر نماتد نوک سفیدی برگ برنج (Aphelenchoides besseyi) روی خصوصیات کیفی رقم هاشمی. تحقیقات غلات، 4(1): 69-76.
  2. جمالی، س.، پورجم، الف.، صفایی، ن.، و علیزاده، ع. 1388. رزيابي كمي خسارت بيماري نوك سفيدي برگ برنج ناشي از نماتود Aphelenchoides besseyi در شرايط گلخانه و ميکروپلات. علوم و فنون كشاورزي و منابع طبيعي، 13(47):290-294.
  3. زیارتی، م. ز.، آقاجانی، م. ع.، و کلاسنگیانی، م. ع. 1389. معرفی برخی از نماتدهاي انگل گیاه برنج در استان گلستان. مجله گیاهپزشک و غذا، شماره 6.
  4. مهدویان، الف. 1396. بیماری نماتد سر سفیدی نوک برگ برنج در استان مازندران. سازمان جهاد کشاورزی استان مازندران، ایستگاه تحقیقات گیاه پزشکی.
  5. Jamali, S., Pourjam, E., and Alizadeh, A. 2006. Incidence and distribution of Aphelenchoides besseyi in rice areas in Iran. Journal of Agricultural Technology, 337-340.
  6. Kepencekci, I. 2013. Rice white tip nematode (Aphelenchoides besseyi) in rice growing areas of Turkey. Nematropica, 43(2): 181-185.
  7. Kumar, A., Gonsalves, S., Roy, K., and Goutam, S. 2013. Controlling Aphelenchoides besseyi in tuberose- an integrated approach. Paper Proceedings of Agri Animal, 153-155.

بدون دیدگاه
اشتراک گذاری
اشتراک‌گذاری
با استفاده از روش‌های زیر می‌توانید این صفحه را با دوستان خود به اشتراک بگذارید.